Είναι 5η Μάρτη του 1871 όταν γεννιέται σε μία μεσοαστική οικογένεια πολωνοεβραϊκής καταγωγής η Ροζαλία Λούξεμπουργκ, μετέπειτα «Κόκκινη Ρόζα», μία από τις ισχυρότερες φυσιογνωμίες της επαναστατικής περιόδου των αρχών του 20ου αιώνα. Η Ρόζα εντάσσεται στο κίνημα από τα μαθητικά της χρόνια στη Βαρσοβία, στις τάξεις του «Προλεταριάτου», ενός αριστερού, παράνομου και υπό διάλυση κόμματος που είχε ιδρυθεί το 1882. Καταζητούμενη από τις τσαρικές αρχές εγκαταλείπει τη χώρα και μεταναστεύει στη Ζυρίχη, όπου θα σπουδάσει φιλοσοφία, ιστορία, πολιτική και οικονομικά. Θα ενταχθεί στο σοσιαλδημοκρατικό SPD της Γερμανίας και θα ιδρύσει μαζί με τον Λέο Γιόγκιχες το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Πολωνίας. Η επερχόμενη ρήξη της όμως με το ρεφορμισμό γινόταν ήδη φανερή από το 1890, όταν και νομιμοποιήθηκε το SPD και η ηγεσία του έμοιαζε να ενσωματώνεται στο πολιτικό σύστημα της εποχής. Η ίδια διατήρησε και ανέπτυξε τις επαναστατικές της προσεγγίσεις τόσο στη Γερμανία όσο και στην Πολωνία μέσω της εφημερίδας Sprawa Robotnicza (Εργατική Υπόθεση), από το βήμα της οποίας καυτηρίαζε τις εθνικιστικές τάσεις που είχαν εισωρήσει στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας.
Γερμανία. Το διπλό μέτωπο με αστούς και ρεβιζιονιστές σοσιαλιστές
Το 1898 παντρεύεται τον Γκούσταφ Λύπμπεκ για να αποκτήσει πολιτικά δικαιώματα στη Γερμανία και να ενταχθεί οργανωτικά στο -τότε μαζικό- SPD, όπου συγκρούεται με τον Έντουαρντ Μπέρνσταϊν και το ρεβιζιονιστικό ρεύμα που εκπροσωπούσε. Εκείνος απέρριπτε την ένοπλη πάλη για την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής που προκαλούσαν τότε, όπως και σήμερα, ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Ως απάντηση η Λούξεμπουργκ συνέταξε μία μπροσούρα, την “Κοινωνική μεταρρύθμιση ή επανάσταση;” (1900) στην οποία αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτές τις απόψεις, επιμένοντας στην ανάγκη της επανάστασης ως μέσου για την κοινωνική αλλαγή.
Ήδη, από τότε, τα σύννεφα πολέμου πύκνωναν πάνω από την Ευρώπη και λόγω της ασυμβίβαστης αντιπολεμικής ρητορικής, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λίμπκνεχτ απομονώθηκαν από το SPD που το 1914 είχε ψηφίσει και αυτό υπέρ της χρηματοδότησης των πολεμικών δαπανών της Γερμανίας. Αυτό της κόστισε επίσης διώξεις και φυλάκιση σχεδόν καθόλη τη διάρκεια του πολέμου, αφού έκανε λόγο για μία γενική απεργία που θα εμποδίσει τη διεξαγωγή πολέμου.
Από το Σπάρτακο στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας.
Η σύμπραξη του SPD με τους εθνικιστές και η επικράτηση του ρεβιζιονισμού ήταν για αυτή τεράστια ήττα, που της κόστισε και ψυχολογικά. Με τον Καρλ Λίμπκνεχτ και την Κλάρα Τσέτκιν θα ιδρύσουν την «Ένωση Σπάρτακος». Η δράση τους θα περιλαμβάνει αντιμιλιταριστική, διεθνιστική προπαγάνδα με στόχο τη διοργάνωση γενικής απεργίας, κάτι που θα την οδηγήσει στη φυλακή. Ωστόσο, αυτό δεν την πτόησε, καθώς κι απο εκεί συνέτασσε και εξέδιδε κείμενα που διακινούνταν λαθραία και έφθαναν μέχρι και στα χαρακώματα του πολέμου. Μετά την ήττα της Γερμανίας, είχε ξεσπάσει εξέγερση από το Κίελο και μεταφέρθηκε σε όλη τη χώρα με αποτέλεσμα την πτώση των ηγεμόνων και του Κάιζερ και την ανάληψη της εξουσίας από το SPD. Οι φυλακισμένοι σπαρτακιστές απελευθερώνονται και συνεχίζουν την εξέγερση με σκοπό την ανατροπή της αστικής εξουσίας, με την οποία είχε συμμαχήσει και επίσημα το SPD. Από τα σπλάχνα αυτής της εξέγερσης άλλωστε θα γεννηθεί και το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας, με πρωτεργάτες τη Λούξεμπουργκ, τον Λίμπκνεχτ και άλλους ριζοσπαστικούς, πρώην σοσιαλδημοκράτες. Η εξέγερση θα κατασταλλεί άγρια από τα Φράικορπς, εθνικιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις που είχαν συμμαχήσει με τους ρεβιζιονιστές.
Ο μαρτυρικός θάνατος και η διαθήκη
Στις 15 Ιανουαρίου το βράδυ ο Καρλ, η Ρόζα και άλλοι σύντροφοί τους συνελήφθησαν στο τελευταίο τους καταφύγιο σε προάστιο στα δυτικά του Βερολίνου από μια ομάδα στρατιωτών με επικεφαλής τον υπολοχαγό Λίντερ και τον ξενοδόχο Μέριγκ, μέλος του συμβουλίου των πολιτών της Βίλμερσντορφ. Ο Καρλ και η Ρόζα διαμαρτυρήθηκαν και έδειξαν ψεύτικες ταυτότητες, αλλά ένας χαφιές που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του Λίμπκνεχτ αποκάλυψε ποιοι πραγματικά ήταν. Η δολοφονία τους αποφασίστηκε σχεδόν αμέσως και αφού τους χώρισαν, τους δολοφόνησαν με σφυροκοπήματα όπλου στο κρανίο και πυροβολισμό. Το πτώμα της Ρόζα το πέταξαν μάλιστα από τη γέφυρα του Λιχτενστάιν στο κανάλι Λάνβεχρ, όπου βρέθηκε το Μάιο στην όχθη. Οι άγριες δολοφονίες που δεν ήταν παρά ένα μόνο μέρος της λευκής τρομοκρατίας και καταστολής που ακολούθησε συγκλόνισαν το επαναστατικό κίνημα διεθνώς.
Στις 14 Ιανουαρίου του 1919 στην εφημερίδα «Die Rote Fahne» («Η Κόκκινη Σημαία»), που ήταν όργανο του κόμματος του ΚΚΓ, δημοσιεύτηκε ένα άρθρο της Ρόζας Λούξεμπουργκ με τίτλο «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο…», το οποίο έμελλε να είναι και το τελευταίο της μεγάλης επαναστάτριας. Τελείωνε με αυτές τις λέξεις: «”Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο!”. Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη” σας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Η επανάσταση αύριο “θα υψώσει τη βροντερή φωνή της ως τους ουρανούς”. Τρομαγμένοι θ’ ακούσετε το νικητήριό της σάλπισμα: – Ήμουν, είμαι και θα είμαι»
Λίγες μέρες πριν η εφημερίδα των σοσιαλδημοκρατών, «Vorwarts», προανάγγειλε με αρθρογραφία σε κύριο άρθρο της, ότι η Γερμανία οδηγείται σε «αναρχία», εξαιτίας των «παράλογων» αιτημάτων των εργατών και ότι οι υποκινητές Καρλ, Ρόζα, Ράντεν, ιδεολογικοί καθοδηγητές της εξέγερσης, πρέπει να εξαφανιστούν…
Για τη Λούξεμπουργκ, ο Λένιν -παρά τις μεγάλες διαφωνίες που είχε μαζί της- είχε σημειώσει: «Ηταν και παραμένει ένας αετός. Και όχι μόνο η μνήμη της θα είναι πάντα ιερή για τους κομμουνιστές όλου του κόσμου, μα και η βιβλιογραφία της και η πλήρης συλλογή των έργων της… θα είναι ένα διδακτικότατο μάθημα, που θα διαπαιδαγωγεί πολλές γενιές κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο»
Έτσι κι έγινε, καθώς ο Μπρεχτ έγραψε:
Η κόκκινη Ρόζα χάθηκε κι αυτή
Κανείς δεν ξέρει
Πού το κορμί της παραχώσαν
Έλεγε την αλήθεια στους φτωχούς
Γι’αυτό κι οι πλούσιοι την σκοτώσαν
Τη συναντάμε ακόμη και σε στίχους του Άλκη Αλκαίου, στη “Ρόζα” με μουσική του Μικρούτσικου και τη φωνή του Μητροπάνου.
