Αφαιρετικές προσεγγίσεις Ελλήνων της Διασποράς: σημείο αφετηρίας αφαιρετικών σκέψεων

Για ακόμα ένα καλοκαίρι, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα του νησιού της Άνδρου αποτελεί μία πολύ ευχάριστη χαραμάδρα πολιτισμού στην περιοχή των Κυκλάδων. Η τρέχουσα περιοδική έκθεση της θερινής περιόδου του 2020, με έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, αφορά σε αφαιρετικές προσεγγίσεις (abstract art) Ελλήνων καλλιτεχνών της Διασποράς και στεγάζεται στη νέα πτέρυγα του μουσείου από 1 Ιουλίου εώς 27 Σεπτεμβρίου.

Αναντίρρητα, από το παρελθόν εώς και σήμερα πληθώρα Ελλήνων εικαστικών και διανοούμενων αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τον γενέθλιο τόπο και να εγκατασταθούν στο εξωτερικό όπου διέπρεψαν ή διαπρέπουν με το έργο τους. Συγκεκριμένα, όμως, κεντρική θεματική της έκθεσης συνιστούν καλλιτέχνες, οι οποίοι, κινούμενοι αντίρροπα από το ρεύμα της εποχής τους εν μέσω πολλών δυσκολιών, επέλεξαν να δοκιμαστούν σε δημιουργίες που ανήκουν στη σφαίρα του αφαιρετικού. Ορισμένοι εξ΄αυτών, ενόψει των συγκυριών, αναζήτησαν σε ξένες  χώρες  ελευθερία έκφρασης και σκέψης, διεκδικώντας ταυτόχρονα μερίδιο από τα πρωτοποριακά τεκταινόμενα των καιρών. Άλλοι, υπό τη δαμόκλειο σπάθη διώξεων και κατατρεγμών, εξαναγκάστηκαν κυριολεκτικά σε εκπατρισμό λόγω του κοινωνικοπολιτικού προσκήνιου ή των ιδεολογικών τους πεποιθήσεων.

Η αφίσα της τρέχουσας έκθεσης

Γενικότερα, στην πλειονότητά τους οι καλλιτέχνες που συγκροτούν το εν λόγω αφιέρωμα μπορούν να χαρακτηριστούν πηγή αντίδρασης και αμφισβήτησης του κατεστημένου, εραστές της υπέρβασης και του αδυνάτου, αλλά και άρτιοι εκφραστές των μηνυμάτων και του παλμού των εκάστοτε καιρών. Παραταύτα, σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως οι ίδιοι αυτοί δημιουργοί διακατέχονται από την ακατανίκητη επιθυμία τους να παραμείνουν βαθιά συνυφασμένοι με το αποθεματικό της καταγωγής τους, γεγονός που αναδεικνύεται τόσο από τις πηγές έμπνευσης και τη θεματολογία των έργων τους, όσο και από τις επιλογές σχημάτων και χρωμάτων.

Η εξωτερική όψη  της νέας πτέρυγας του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο

Οι καλλιτέχνες που περιλαμβάνονται στο αφιέρωμα είναι οι εξής:  Chryssa (Χρύσα Βαρδέα), Takis (Παναγιώτης Βασιλάκης), Θεόδωρος Στάμος, Γιάννης Κουνέλλης, Λουκάς Σαμαράς, Θάνος Τσίγκος, Τζον Χριστοφόρου, Ντίκος Βυζάντιος, Pavlos (Παύλος Διονυσόπουλος), Σοφία Βάρη, Μπάμπης Βεκρής (Electros), Νάσος Δάφνης, Κώστας Ανδρέου, George Negreponte, Μαρκ Χατζηπατέρας, Νάκης Παναγιωτίδης, Άλκης Πιερράκος, Άρης Κουτρουλής, Lynda Benglis.

Βιογραφία και έργο (Χωρίς Τίτλο) Γ.Κουνέλλη από την έκθεση

Τα περισσότερα έργα του αφιερώματος ανήκουν στον γνωστότερο παγκοσμίως όλων τους, Παναγιώτη Βασιλάκη (Takis), ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα, το 2019. Όντας λιγότερο γνωστός στους περισσότερους από εμάς, παρακάτω αναγράφονται μερικές πληροφορίες για τη ζωή του και τις βασικές αρχές που διέπουν το έργο του. Ο Παναγιώτης Βασιλάκης, ευρύτερα αποκαλούμενος “Takis”, γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα. Το Παρίσι, το Λονδίνο και η Μασαχουσέτη υπήρξαν οι 3 πόλεις που μοίρασε τη ζωή του ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης από το 1954 έως το 1986. Το 1986 επιστέφει πλεόν μόνιμα στα πάτρια εδάφη.

Σημείο της έκθεσης αφιερωμένο στον Takis

Ως εικαστικός πολυσχιδής και εφευρετικός, εξερευνά τις μαγνητικές δυνάμεις και την ενέργεια των μαγνητικών πεδίων, τα οποία αποτελούν ένα από τα θεμέλια του έργου του στην καλλιτεχνική του έρευνα. Όμως, δεν μένει μόνο εκεί, αφού πειραματίζεται με τον ηλεκτρισμό,την ηλεκτροδυναμική ενέργεια, τον ήχο και το φως και επινοεί τελεμαγνητικά, υδρομαγνητικά, μουσικά, φωτοβολταϊκά γλυπτά και όχι μόνο. Ο Takis, λοιπόν, “πρόσχαρος ζευγάς μαγνητικών πεδίων, εξερευνητής μεταλλικών δικτύων και σκαπανέας του μαλακού σιδήρου στην καρδιά των ηλεκτρομαγνητών” (Marcel Duchamp, Γάλλος καλλιτέχνης και θεωρητικός) “διαμόρφωσε ένα ξεκάθαρο προσωπικό στίγμα, ένα καλλιτεχνικό ιδίωμα που δεν θα μπορούσε να ανήκει σε κανέναν άλλον. Η “ζωντανή” κινητική τέχνη του, αποτελεί η ίδια ένα φαινόμενο που εξακολουθεί να μαγεύει τους επισκέπτες των σημαντικότερων μουσείων Σύγχρονης Τέχνης του κόσμου και κάνει την Ελλάδα υπερήφανη.” (Λίνα Μενδώνη, Υπουργός πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2019). 

Έργο του Takis με τίτλο Oscillation de la mer (Κλυδωνισμός της θάλασσας) του 1979, το οποίο βασίζεται στα μαγνητικά πεδία

Με μία δεύτερη ανάγνωση, η Ελλάδα, κυρία Υπουργέ, δεν θα ήταν εξίσου -ή και παραπάνω- υπερήφανη εάν στήριζε Έλληνες δημιουργούς στην ανάδειξη του ταλέντου και του έργου τους και εξασφάλιζε με αυτόν τον τρόπο την παραμονή τους στη χώρα μας; Με έναυσμα την έκθεση του μουσείου Γουλανδρή αξίζει, συνεπώς, να διερωτηθούμε για ποιους λόγους  πρωτοπόροι και ευρεσιτεχνείς  καλλιτέχνες, όπως όλοι αυτοί των οποίων οι δημιουργίες απαρτίζουν την προαναφερθείσα έκθεση, οδηγούνται στην εγκατάσταση και στην προώθηση της δουλειάς τους σε χώρες του εξωτερικού. Από τη μία, η έλλειψη χρηματοδότησης και κρατικής μέριμνας, οι αργόσυρτες  γραφειοκρατικές διαδικασίες, καθώς και η μετατόπιση της βαρύτητας σε ζητήματα οικονομικά και πολιτικά εκτοπίζουν τα σπουδαία πολιτισμικά δρώμενα, τη δράση νέων καλλιτεχνών και τη γενικότερη ενασχόληση με τις Τέχνες. Από την άλλη, η ελλιπής παιδεία, ο εθισμός σε εύπεπτα μηνύματα και η παραπληροφόρηση, σε συνδυασμό με την προπαγάνδα μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, αποφέρουν ως συνέπεια τον ευφησυχασμό, την πνευματική ένδεια και την αδιαφορία καλλιέργειας και διάπλασης της προσωπικότητας του ατόμου. Έμμεσο αποτέλεσμα των παραπάνω: αξιόλογοι σύγχρονοι εικαστικοί -και όχι μόνο- καταφεύγουν σε ξένα εδάφη προκειμένου να διεκδικήσουν την αρμόζουσα αναγνώριση. Τα παραδείγματα ανάλογων λαμπρών πορειών είναι ποικίλα και «μιλάνε από μόνα τους».

Σε τελική ανάλυση, εμείς, ως οι νέοι του τόπου μας, φέρουμε αμετάθετο χρέος να ενημερωνόμαστε πάνω σε θέματα πολιτισμού, να στηρίζουμε εγχώριες καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες, να επιχειρούμε με τον τρόπο μας την ανάδειξή τους (η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε αυτό), ιδιαίτερα στις μέρες μας που ο φονικός ιός φαίνεται να έχει πλήξει σε μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου. Ας μην αγνοούμε, εξάλλου, τον βαρυσήμαντο ρόλο της τέχνης σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο και ας επιδιώξουμε να την επιστρατεύσουμε ως όπλο ενάντια στις κατάστασεις και τις δυσχέρειες της μετέωρης και πολυτάραχης περιόδου που διανύουμε.

Αφίσα της καμπάνιας υποστήριξης των ανθρώπων του καλλιτεχνικού χώρου την περίοδο της πανδημίας.

Κλείνοντας, σε περίπτωση που βρεθείτε στο νησί της Άνδρου με την επιβλητική Χώρα και τις μοναδικές παραλίες, συνιστώ ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε την έκθεση του Μουσείου Γουλανδρή, η οποία με τη σειρά της αποδεικνύει ότι οι Έλληνες της Διασποράς εδώ και αρκετές δεκαετίες, καταφέρνουν  να διακριθούν και να  τιμηθούν για την κληρονομιά τους και να απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων τους κυριώς στα νέα τους «σπίτια», χωρίς, ωστόσο,να λησμονούν ούτε στιγμή την αληθινή πατρίδα τους.

Πληροφορίες μουσείου:

Οδός Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Χώρα, Άνδρος 845 00

Τηλ:2282022444

E.info@goulandris.gr

Εισιτήριο για φοιτητές (μειωμένο): 3€

+ posts

Ονομάζομαι Ανθή Καψάλη και είμαι απόφοιτος του Λεοντείου Λυκείου Νέας Σμύρνης. Το φθινόπωρο του 2019 ξεκίνησα να φοιτώ στο Τμήμα Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκτός από θέματα που αφορούν το αντικείμενο σπουδών μου, έχω ιδιαίτερη αδυναμία στο Θέατρο, τα ταξίδια και τη Λογοτεχνία. Η αγάπη μου για το γράψιμο και την ανάγνωση βιβλίων και άρθρων υπήρξε ανέκαθεν μεγάλη. Ενισχύθηκε, ωστόσο, με την είσοδό μου στο Πανεπιστήμιο.
Μείζων στόχος μου μέσα από τη συμμετοχή μου στην Εφημερίδα «Φοιτητικός Κόσμος» συνιστά η κοινοποίηση των προβλημάτων και των ανησυχιών που μοιραζόμαστε ως φοιτητές, καθώς και η προβολή ενδιαφερουσών πρωτοβουλιών και ιδεών. Τέλος, μετά τον στείρο τρόπο γραφής που χρειάστηκε να υιοθετήσουμε στο Λύκειο για την έκθεση των Πανελληνίων εξετάσεων, με τη συμμετοχή στην εφημερίδα μου δίνεται πλέον η ευκαιρία ελεύθερης έκφρασης, ανάδειξης προσωπικού ύφους γραφής και δημοσιοποίησης απόψεων πάνω σε ζητήματα που μας αφορούν σχετικά με ποικίλες θεματολογίες.