Ελισάβετ Β΄: Η γυναίκα πίσω από το Στέμμα σε ένα κόσμο που άλλαζε με ταχύτητα

96 χρόνια ζωής, 70 χρόνια βασιλείας, η μεγαλύτερη στην παγκόσμια ιστορία και μια μεγάλη εκπρόσωπος του βρετανικού θρόνου (η ίδια οικογένεια είναι σε αυτόν για πάνω από 250 χρόνια) θα αναπαυθεί στην βρετανική γη. Η Ελισάβετ Β’ της Αγγλίας, η τελευταία βασίλισσα της πάλαι ποτέ Βρετανικής Αυτοκρατορίας έφυγε από τη ζωή. «Σκληρή», «ψυχρή», «αδιάφορη», «κολλημένη» σε ένα κόσμο που άλλαζε, «αγέλαστη» (ειδικά όταν γινόταν η σύγκρισή της με την αδερφή της Μαργαρίτα) ήταν κάποιοι από τους χαρακτηρισμούς που της αποδόθηκαν και δικαίως στη ζωή της. Γιατί όμως μας ενδιαφέρει ο θάνατός της;

Δεν είμαστε εδώ για να γράψουμε ένα ευχολόγιο, αλλά για να δούμε την γυναίκα πίσω από το «Στέμμα», την υπέρτατη αρχή μιας νησιωτικής κοινωνίας, την οποία όποιος τη φέρει -όπως και στον Μεσαίωνα- είναι ο εκπρόσωπος του Θεού στη Γη (για αυτό και αρχηγός Εκκλησίας-Ενόπλων Δυνάμεων-Κράτους). Κράτησε την παράδοση του θρόνου, όταν οι βασιλείες κατέρρεαν σε όλη την Ευρώπη, είτε μέσω του φασισμού προπολεμικά, είτε με τον εκσυγχρονισμό και την μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Η Βρετανική Αυτοκρατορία, που κάποτε καταλάμβανε το 1/5 του κόσμου με τις αποικίες της, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μετασχηματίστηκε στην Κοινοπολιτεία, μια τυπική ένωση, την οποία η ίδια φρόντισε. Τι κρατάμε από εκείνη; Την επιμονή της που μας αποδεικνύει πως ακόμα και όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, η ανθρώπινη βούληση μπορεί ακόμα να βρει τρόπους να περάσει αυτό που θέλει. Δεν αποκηρύχθηκε ως αρχηγός κράτους από τις Κοινοπολιτείες, προσπάθησε να τις ενώσει. Άλλοτε με διάλογο (όπως με κάποιους Αφρικανούς ηγέτες) και άλλοτε με την ωμή αποικιοκρατική βία που οι Άγγλοι εφάρμοζαν για πάνω από 400 χρόνια, όπως στην Κύπρο τη δεκαετία του 1950.

Η Αυτοκρατορία στα χέρια σου κι εσύ μόλις 26 ετών

Μεγάλη η κληρονομία του πατέρα της (Γεώργιος ΣΤ΄) αλλά και του «πολιτικού» της πατέρα, Γούινστον Τσώρτσιλ. Η Μεγάλη Βρετανία ουδέποτε έπεσε σε ναζιστικά χέρια. Αντιστάθηκε σθεναρά στον Χίτλερ και υπήρξε το μεγάλο προγεφύρωμα για την απελευθέρωση της Ευρώπης. Ο θρόνος, που πέρασε μεγάλες αναταραχές τη δεκαετία του 1930 (η σχέση του θείου της Εδουάρδου Η΄ με την διαζευγμένη ηθοποιό Γουόλις και οι επαφές τους με ναζιστικούς κύκλους-αυτοί αποκαλύφθηκαν χρόνια αργότερα) και το Στέμμα βρίσκονται απέναντι σε ένα κόσμο που αλλάζει. Το βάρος αυτό θα το σηκώσει η Ελισάβετ μαζί με τον έκπτωτο Φίλιππο (εγγονό του Γεωργίου του Α΄ της Ελλάδας). Το Στέμμα πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει. Ανεξαρτήτως της ευτυχίας, της δυστυχίας, των ανθρώπων σου, εσύ οφείλεις να υπηρετείς στο Στέμμα μαζί με όλους τους κανόνες της εξουσίας που σου δίνει. Αυτή ήταν η ζωή της Ελισάβετ. Μια ζωή την οποία με έναν εξαιρετικό τρόπο αποδίδει η σειρά «The Crown».

Μια νεαρή κοπέλα που κάτω από το Στέμμα της βασίλευε μια τεράστια ευθύνη, ατελείωτη μοναξιά και πραγματική θλίψη. Θα μπορούσε να ήταν μια απλή διάδοχος που σε μεγάλη ηλικία θα αναλάμβανε καθήκοντα, αλλά ο ξαφνικός θάνατος του πατέρας της την κάθισε στον θρόνο. Αρνήθηκε στην αδερφή της να παντρευτεί τον μεγάλο της έρωτα Πίτερ Τάουνσεντ (υπασπιστής τους και αεροπόρος κατά τον Β΄Π.Π.). Η ζωή της Μαργαρίτας, μιας από τις ωραιότερες και δυναμικότερες γυναίκες της εποχής της, θα στιγματιστεί από ένα άλλον γάμο και διάφορες παράλληλες σχέσεις και ζωές (που αποτέλεσαν αντικείμενο για τον βρετανικό κίτρινο τύπο).

Ζούσε με την σύγκριση που έκανε ο κατώτερός της Φίλιππος, γόνος της βασιλικής οικογένειας που διώχθηκε μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και παρατημένος από τον Δανό πατέρα του πρίγκιπα Ανδρέα. Ένα σύμπλεγμα πληγωμένων ανθρώπων την περικύκλωνε όσο τα χρόνια βάρυναν το Στέμμα στην κεφαλή της. Μέσα σε αυτά τα πρόσωπα θα ακολουθούσαν τα παιδιά της, ο Κάρολος, η Άννα, ο Ανδρέας και ο Εδουάρδος. Ειδικά ο Κάρολος θα αποτελέσει την επιτομή των συμπλεγμάτων που κουβαλούσε η βασιλική οικογένεια. Ζήλεια, ψεύδη και απιστία θα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του που θα καθορίσουν τη ζωή του. Όσο κι αν η «μαμά» και η εικόνα του παλατιού προσπαθούσαν να τον παρουσιάσουν ως έναν γεννημένο και έτοιμο ηγέτη, τόσο η σχέση του με την Νταϊάνα, αλλά και η συνέχεια της ζωής τους θα αποδείξουν πόσο ανύπαρκτος διάδοχος είναι (δεν πρόκειται περί αυθαίρετου συμπεράσματος, αλλά για εκτίμηση και κριτική πολλών ιστορικών της βασιλικής οικογένειας).

Τα αιματηρά εγκλήματα της Αυτοκρατορίας που αποσυντέθηκε και η αναίσθητη Ελισάβετ

70 χρόνια στην εξουσία, σε έναν κόσμο που άλλαζε με ταχύτητα φωτός είναι δύσκολο πλέον να μην σκεφτόμαστε πως είναι ακόμα εδώ. Ακόμα και στους γρήγορους καιρούς που ακολούθησαν η παράδοση, το Στέμμα και η ωμή αποικιοκρατική βία που αποτελεί παράδοση και αυτή εμφανίστηκε με τον πιο σκληρό τρόπο. Δεν γίνεται να ξεχάσουμε την Κύπρο. Όπως πολύ εύστοχα γράφτηκε: «δεν ήταν ιδιαίτερα συμπαθής στους κατοίκους της Κύπρου, αφού ως μονάρχης υπέγραψε τον απαγχονισμό πολλών αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Μεταξύ τους νέοι αγωνιστές υπέρ της εθνικής ανεξαρτησίας της μεγαλόνησου, όπως ο 19χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης και ο 23χρονος Μιχάλης Καραολής, σύμβολα του κυπριακού αγώνα για εθνική και δημοκρατική χειραφέτηση.

Γι΄ αυτό και πολλοί την χαρακτήρισαν «βασίλισσα δολοφόνο» και η αντίδραση του κυπριακού λαού κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της το -όχι τόσο μακρινό- 1993 υπήρξε δυναμική. Μεγάλο πλήθος πολιτών συγκεντρώθηκε στην πλατεία Ελευθερίας με πλακάτ και όχι μόνο, προς «έκπληξη» όσων διοργάνωναν την εκδήλωση. Τα φέιγ βολάν με τη φωτογραφία της και τη φράση καταζητείται για τις κάτωθι δολοφονίες και τη λίστα των εκτελεσθέντων γέμισαν την πόλη. Τα δημοσιεύματα περιέγραφαν τις διαμαρτυρίες. «Ξεσηκώθηκε ο μαθητόκοσμος της Λεμεσού και λέει όχι στο χρυσό κλειδί», «να καταθέσει στεφάνι στα φυλακισμένα μνήματα», είναι μερικοί από τους τίτλους που περιγράφουν το κλίμα. Η επίσκεψη από φιέστα εξελίχθηκε σε φιάσκο. Ήταν μάλλον επτά διδακτικές μέρες για τη βασίλισσα που βίωσε τα ειλικρινή συναισθήματα των άλλοτε υπηκόων της» (Β. Δ. Μαρινάκης).

Αντίστοιχα ουδέποτε ζήτησε συγγνώμη, μέσα στα 70 χρόνια βασιλείας της και τις αμέτρητες ιπποδρομίες (μεγάλη της αγάπη τα άλογα) που πραγματοποιούσε, για τις γενοκτονίες των αφρικανικών φυλών που έγιναν από το βρετανικό στέμμα ή για την εγκληματική πείνα και τις δοκιμασίες που πέρασε η Ινδία κατά την αγγλική της κατοχή.

Μια γυναίκα που δεν ήθελε άλλες γύρω της

Η Θάτσερ και η Νταϊάνα

Και ερχόμαστε προς τα 70s και τα 80s. O Κάρολος, ερωτευμένος με την Καμίλα Πάρκερ Μπόουλς, η οποία είναι παντρεμένη, ψάχνει να βρει την ιδανική γυναίκα, γιατί είναι ο επόμενος στη διαδοχή. Ποιος ήθελε παντρεμένη στο παρελθόν; Ο θείος της Ελισάβετ, ο Εδουάρδος Η΄, άρα η σχέση του με την Καμίλα απειλεί το Στέμμα. Βρίσκει τις τέλειες προδιαγραφές στην 18χρονη πανέμορφη Νταϊάνα Σπένσερ, μια ευαίσθητη νεαρή που στο μυαλό της θεωρεί πως ο Κάρολος είναι ο δικός της πρίγκιπας. Παράλληλα, έρχεται στο Παλάτι ως νέα πρωθυπουργός η Μάργκαρετ Θάτσερ. Ένα χρόνο μεγαλύτερη της Ελισάβετ, γυναίκα σε υψηλό αξίωμα (με τη μοναξιά που συνοδεύει κάτι τέτοιο), ξεροκέφαλη και δογματική νεοφιλελεύθερη, η Θάτσερ εκπροσωπεί την αλλαγή του κόσμου προς το 1990 στα μάτια της Ελισάβετ. Παρά την φλογερή της θέληση να παρέμβει στις πολιτικές της Θάτσερ που βυθίζουν την Βρετανία σε βαθιά κοινωνική κρίση και στον πόλεμο των Φώκλαντς, το Στέμμα υπαγορεύει τη σταθερότητα, την ουδετερότητα προς τα κοινοβουλευτικά ζητήματα… απλά προεδρεύει. Ίσως εκείνη τη στιγμή η Ελισάβετ να αισθάνθηκε για πρώτη φορά πως βρίσκεται στο παρασκήνιο της πολιτικής σκηνής. Και από ποια ένιωσε πως βρίσκεται στο παρασκήνιο; Από τη γυναίκα που είπε την ανίδεη φράση: «Δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα».

Μάνα vs το Στέμμα

και η ανθρωπια παει περιπατο

Η Λαίδη Νταϊάνα ζει τον πραγματικό εφιάλτη με τον Κάρολο. Απομακρύνονται όλο και περισσότερο, βλέπει ασταμάτητα την Καμίλα και η Νταϊάνα άλλους άνδρες. Μέσα σε αυτή την άκρως προβληματική σχέση που οι αυλικοί (ναι, και αυτοί απαραίτητο αξεσουάρ του Στέμματος) θέλουν να τη δείχνουν ως το τέλειο παραμύθι, έρχoνται στη ζωή ο Γουίλιαμ με τον Χάρι. Το χάρισμά της Νταϊάνα να επικοινωνεί με τον λαό, η προσωπικότητα απέναντι στο «κρύο» Κάρολο και η ατελείωτη ζήλεια του τελειώνει το γάμο τους. Η πεθερά, όμως, ενδιαφέρεται μόνο όταν οι εξωσυζυγικές σχέσεις της Νταϊάνα φτάνουν στον Τύπο.

Αδιαφορεί πλήρως για τους εμετούς, την ανορεξία και όλα όσα ζει η λαίδη εξαιτίας του άπιστου Καρόλου. “Απλά ζήστε παράλληλες ζωές”, καταλήγει στους δυο νέους. Η Νταϊάνα χωρίζει, φεύγει, χάνει τον τίτλο της λαίδης και κερδίζει την αξιοπρέπειά της. Θα φύγει νωρίς πικραμένη από έναν άπιστο άνδρα και από μια άκαρδη οικογένεια που το Στέμμα την οδήγησε έξω από αυτή.

Δεν θα αναλύσουμε τα σενάρια περί δολοφονίας της αγαπημένης λαίδης -ίσως σε κάποιο άλλο άρθρο- αλλά μας φτάνει να κρατήσουμε την χαρακτηριστική καθυστέρηση λίγων ημερών της Ελισάβετ και του Φίλιππου όταν πέθανε η Νταϊάνα. Η λαϊκή οργή τους έκανε να κατέβουν από τον θρόνο και να περπατήσουν έξω από το Παλάτι του Μπάκιγχαμ ως θνητοί που θρηνούν. Αν πιστεύουμε πως η Ελισάβετ θρήνησε πραγματικά την νύφη της… είναι μεγάλη συζήτηση.

Τελικά 30+ χρόνια μετά, λίγο πριν φύγει, έδωσε στον γιο της την ευχή της για να γίνει η Καμίλλα βασιλική σύζυγος (όχι βασίλισσα, είπαμε). Μάλλον η Νταϊάνα που στερήθηκε τα παιδιά της και έφυγε τόσο νωρίς δεν ήταν άξια για τα μάτια της Ελισάβετ.

Τελικά τι μαθαίνουμε από την υπηρέτρια του Στέμματος

μια βαθυτερη ματια στον ανθρωπο

Αν και αναχρονιστικός και για πολλούς βαρετός, ο θεσμός της βασιλείας και των ανθρώπων της μας μαθαίνει πολλά πράγματα. Ευτυχώς οι γκιλοτίνες και ο Διαφωτισμός της Γαλλικής Επανάστασης σταδιακά αποτίναξαν τους δήθεν εκπροσώπους του Θεού στη Γη ως θεσμικούς παράγοντες, όμως πάντα θα είναι ενδιαφέρον να ανατρέχουμε στους λίγους Οίκους που έχουν παραμείνει σήμερα. Γιατί; Γιατί μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε πως ο άνθρωπος μπορεί να γίνει σκλάβος της εξουσίας που υπηρετεί. Μιας δήθεν εξουσίας επουράνιας που οφείλει, λόγω της θρησκευτικής παράδοσης, να συνεχιστεί.

Σκληρή πράγματι. Αναίσθητη και αδιάφορη με τους ανθρώπους της ζωής της. Καθόρισε όσο λίγες προσωπικότητες την εξέλιξη της χώρας της, όχι μόνο γιατί βασίλευσε 70 χρόνια, αλλά γιατί αποτέλεσε το τελευταίο πετράδι στο βαθιά ματωμένο από την αποικιοκρατία Στέμμα του Βρετανικού Θρόνου. Μια συνέχεια της βρετανικής βίας που επιτέλους τον 20^ο αιώνα αποτινάχθηκε από πολλές γωνίες του κόσμου και παράλληλα μια μητέρα για το έθνος της.

Γιατί ανεξαρτήτως του Στέμματος που έγινε ένα με αυτό, η Ελισάβετ Β΄ δεν ήταν παρά μια θνητή όπως όλες κι όλοι μας. Η τελευταία Αυτοκράτειρα που στην αυγή του Νέου Κόσμου, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έμελλε το ηρωικό της νησί να γίνει από παγκόσμια δύναμη ένας δορυφόρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Εκείνης της αποικίας που επαναστάτησε εναντίον της οικογένειάς της το 1775. Κύκλους που κάνει η Ιστορία.

Αφήνει το θρόνο της φτωχότερο, με τον Κάρολο για διάδοχο και το μέλλον του Στέμματος αβέβαιο. Θα το δείξει η Ιστορία αν το Στέμμα θα συνεχίσει να υπάρχει. Καθόρισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Ελισάβετ Β΄ μπορεί πλέον να ξεκουραστεί μετά από μια ζωή βασιλείας. Οι άνθρωποί της την περιμένουν εκεί.

Εμείς εδώ δεν θα ξεχνάμε τα εγκλήματα των οποίων υπήρξε η φυσική συνέχεια. Θα τη θυμόμαστε, γιατί μέσα από τη ζωή πάντα θα μαθαίνουμε πως η φυσική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι να είναι σκλάβος μιας αυθαίρετης εξουσίας, αλλά να είναι ελεύθερος. Και αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα που μπορούμε να πάρουμε από αυτήν.

Εκείνη που σκότωσε τον άνθρωπο μέσα της πλέον μπορεί να λέει πως είναι ελεύθερη από το Στέμμα.

The Queen is dead. God save the people.