Κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι στον 21ο αιώνα σημειώνεται αλματώδης βιοτεχνολογική ανάπτυξη στους τομείς της ιατρικής, της βιολογίας και της βιοϊατρικής όσο ποτέ άλλοτε. Οι εφαρμογές, όμως, των βιοϊατρικών τεχνοεπιστημών αυτών εγείρουν σημαντικά ηθικά, κοινωνικά και νομικά ζητήματα, τα οποία καλείται να αποσαφηνίσει και πιθανώς να επιλύσει ο κλάδος της Βιοηθικής.
Τα θέματα και τα διλήμματα που προκύπτουν από την πρόοδο των επιστημών της ζωής ποικίλλουν και ολοένα πληθαίνουν ως απόρροια των συνεχών νέων ανακαλύψεων.
Από το 2008, ο γενετικός έλεγχος πριν από τη σύλληψη του απογόνου κερδίζει διαρκώς έδαφος. Ορισμένες εταιρείες διαφημίζουν και προωθούν την πραγματοποίηση γενετικού ελέγχου πριν από τη σύλληψη για την πρόβλεψη των δυνατών φαινοτύπων των απογόνων, με βάση υπολογιστικές μεθόδους ανάλυσης της αλληλουχίας του DNA. Χρησιμοποιώντας τον όρο «φαινότυπο» αναφερόμαστε στο σύνολο των χαρακτήρων, οι οποίοι αποτελούν την έκφραση των συνολικών γονιδίων (του γονοτύπου) ενός οργανισμού, όπως η εξωτερική εμφάνιση, η εκδήλωση ασθενειών και η βιοχημική σύσταση.
Η εταιρεία 23andMe έχει κατοχυρώσει από το 2008 ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (πατέντας) στις Η.Π.Α. για μια μέθοδο που ονομάζεται Υπολογισμός των Οικογενειακών Κληρονομικών Χαρακτηριστικών (Family Traits Inheritance Calculator), η οποία αναλύει την αλληλουχία του DNA των γονέων και προβλέπει χαρακτηριστικά του μωρού της οικογένειας πριν αυτοί υποβληθούν σε δοκιμασία γονιμοποίησης. Η εφαρμογή της πατέντας εμπεριέχει διάφορα τέτοια παραδείγματα προβλεπόμενων χαρακτηριστικών: ο χαμηλός ή υψηλός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή του παχέος εντέρου, το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, το χρώμα των ματιών, η ικανότητα αναγνώρισης του πικρού από τους γευστικούς κάλυκες, η δυσανεξία στη λακτόζη και η παραγωγή νωπού ή ξηρού κεριού στα αυτιά συνιστούν μόνο μερικά από αυτά!
Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας περιλαμβάνει ουσιαστικά τεχνολογίες για τον έλεγχο του σπέρματος και των ωαρίων που χρησιμοποιούνται στην in vitro γονιμοποίηση (IVF, in vitro Fertilization, δηλαδή την εξωσωματική γονιμοποίηση στο σωλήνα). Σήμερα, η επιλογή του φύλου σε έμβρυα που έχουν δημιουργηθεί από IVF είναι αρκετά συχνή. Τα ωάρια μπορούν να γονιμοποιηθούν με σπερματοζωάρια στο εργαστήριο και τα ζυγωτά ΧΧ (θηλυκά) ή ΧΥ (αρσενικά) να εντοπιστούν με μικροσκόπιο. Είναι σαν μια συνταγή. Οι γιατροί στη συνέχεια εμφυτεύουν το προκύπτον έμβρυο αγοριού ή κοριτσιού στη μήτρα, όπου αναπτύσσεται.
Περά από το ρυθμιζόμενο φύλο, ωστόσο, η μέθοδος της 23andMe επεκτείνεται σε πολύ παραπάνω χαρακτηριστικά, δημιουργώντας το ερώτημα: Θα μπορούσε ο έλεγχος πριν τη σύλληψη να οδηγήσει σε μία εποχή «σχεδιασμένων μωρών»; Ο φόβος της ευγονικής σκιάζει αυτές τις συζητήσεις, καθώς η γενετική ανάλυση παύει να εστιάζει αποκλειστικά στην πρόληψη παθολογικών καταστάσεων και σταδιακά καταπιάνεται με γνωρίσματα που δεν σχετίζονται με την υγεία, όπως το χρώμα των μαλλιών και των ματιών και -ενδεχομένως- και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά. Άραγε, τι συνέπειες μπορεί να επιφέρει στους μελλοντικούς πληθυσμούς ο σχεδιασμός απογόνων με επιθυμητά γνωρίσματα, ο οποίος επιτυγχάνεται με τρόπο τεχνητό, παρακάμπτοντας κάποια στάδια φυσικής τυχαιότητας; Μπορεί η γενετική ανάλυση να χρησιμοποιηθεί ως μέσο ανάδειξης μίας νέας κοινωνικής τάξης, αυτής των φαινομενικά «τέλειων» απογόνων;
Πάντως, η νέα αυτή τεχνολογία αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη ή ακόμα και εχθρικότητα από πολίτες και κυβερνήσεις. Το Κέντρο Γενετικής και Κοινωνίας (Center for Genetics and Society), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, πιέζει για υπεύθυνη χρήση της νέας αναπαραγωγικής τεχνολογίας, στέλνοντας μέχρι και ένα δελτίο τύπου, στο οποίο ζητά από την 23andMe να αποτρέψει τον σχεδιασμό των μελλοντικών μωρών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά έχει απαγορευτεί δια νόμου στους υποψήφιους γονείς να κατασκευάζουν τα μωρά τους με τη συγκεκριμένη τεχνολογία.
Σχετική με αυτό είναι και μία μέθοδος, η οποία με βάση τα γονοτυπικά δεδομένα των ατόμων προβλέπονται τα χαρακτηριστικά των απογόνων τους, προκειμένου να επιλέγονται δότες γαμετών. Από αυτούς τους γαμέτες (ωάρια και σπερματοζωάρια) θα προκύπτουν απόγονοι με συγκεκριμένους, προκαθορισμένους, επιθυμητούς -για τους γονείς- φαινοτύπους.
Τα διλήμματα πολλά: Ανακαλύπτοντας το γονιδίωμά μας (σύνολο του γενετικού υλικού που βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων μας) μέσω γενετικής ανάλυσης μπορούμε να βρούμε ποιοι είμαστε· αλλά ταυτόχρονα μας επιτρέπεται να αποφασίσουμε πώς θα είναι τα μωρά μας πριν καν γεννηθούν; Μπορεί η εν λόγω τεχνολογία υπολογισμού των απογόνων να καταστρατηγηθεί από επιτήδειες κυβερνήσεις ή ισχυρά άτομα με απώτερο σκοπό τις υλικές απολαβές; Πώς η επιλογή των χαρακτηριστικών των απογόνων μπορεί να επηρεάσει και να μεταβάλει τα κοινωνικά δεδομένα; Μήπως θα έρθει σύντομα μία εποχή που ο φυσιολογικός τρόπος απόκτησης απογόνων δεν θα προτιμάται καθόλου;
Αν πιστεύετε πως ο σχεδιασμός των μωρών σας είναι χιλιόμετρα μακριά, πρέπει να πληροφορηθείτε ότι αυτό συμβαίνει ήδη. Η 23andMe μάλλον απλώς περιμένει τα πολιτικά βλέμματα να στρίψουν και να υποστηρίξουν τα σχέδιά του «Build-a-Baby». Τα συμπεράσματα δικά σας…
Βιβλιογραφικές αναφορές:
https://www.theverge.com/2013/10/2/4795586/23andme-designer-baby-patent
https://pando.com/2013/10/02/build-a-baby-gets-patented-by-23andme-cue-outrage/
https://www.fastcompany.com/3019352/23andmes-genetic-calculator-patent-lands-on-a-sensitive-market
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Γενετικής, KLUG,CUMINGS,SPENCER,PALLADINO, Κεφάλαιο 22
Ονομάζομαι Ανθή Καψάλη και είμαι απόφοιτος του Λεοντείου Λυκείου Νέας Σμύρνης. Το φθινόπωρο του 2019 ξεκίνησα να φοιτώ στο Τμήμα Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκτός από θέματα που αφορούν το αντικείμενο σπουδών μου, έχω ιδιαίτερη αδυναμία στο Θέατρο, τα ταξίδια και τη Λογοτεχνία. Η αγάπη μου για το γράψιμο και την ανάγνωση βιβλίων και άρθρων υπήρξε ανέκαθεν μεγάλη. Ενισχύθηκε, ωστόσο, με την είσοδό μου στο Πανεπιστήμιο.
Μείζων στόχος μου μέσα από τη συμμετοχή μου στην Εφημερίδα «Φοιτητικός Κόσμος» συνιστά η κοινοποίηση των προβλημάτων και των ανησυχιών που μοιραζόμαστε ως φοιτητές, καθώς και η προβολή ενδιαφερουσών πρωτοβουλιών και ιδεών. Τέλος, μετά τον στείρο τρόπο γραφής που χρειάστηκε να υιοθετήσουμε στο Λύκειο για την έκθεση των Πανελληνίων εξετάσεων, με τη συμμετοχή στην εφημερίδα μου δίνεται πλέον η ευκαιρία ελεύθερης έκφρασης, ανάδειξης προσωπικού ύφους γραφής και δημοσιοποίησης απόψεων πάνω σε ζητήματα που μας αφορούν σχετικά με ποικίλες θεματολογίες.