Πάντοτε ταλάνιζε τους εκπαιδευτικούς το ερώτημα του «Γιατί διδάσκω και τι καταφέρνω μέσα από αυτό;». Πολλές αξιοσημείωτες προσωπικότητες στο χώρο -όχι μόνο- της εκπαίδευσης, της φιλοσοφίας, της ανθρωπολογίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα. Οι πιο πολλές απαντήσεις διαδέχθηκαν η μία την άλλη και μέσω της αμφισβήτησης γρήγορα έχασαν το φως τους. Ωστόσο, η έρευνα αυτή και τα εσωτερικά ερωτήματα του καθενός ανθρώπου μας οδήγησαν σε αυτό για το οποίο θα κάνουμε λόγο σε τούτο το άρθρο: Η αξία της Ερμηνευτικής.
Ξεκινώντας να αναφέρω πως θα επικεντρωθούμε στις ανθρωπιστικές επιστήμες και κυρίως στη διδαχή των λογοτεχνικών κειμένων, ένα μάθημα που προκαλεί ανά τα χρόνια εξαιρετική αστάθεια και αμηχανία στους μαθητές. Οι τρεις μεγάλες προσεγγίσεις του κειμένου είναι οι εξής:
Α) Εξωκειμενική – Ιστορικοφιλολογική: η προσήλωση δηλαδή στα εξωκειμενικά στοιχεία, για παράδειγμα οι ιστορικές συνθήκες, η ζωή του ποιητή και άλλα.
Β) Ενδοκειμενική: Η οργάνωση και τα ίδια τα εσωτερικά στοιχεία του κειμένου, όπως οι μεταφορές και τα διάφορα σχήματα λόγου, καθώς και η δομή του κειμένου.
Γ) Αναγνωστικές θεωρίες: Συνεισφέρουν στην ουσία του κειμένου, ανάλογα με το πώς προσλαμβάνεται και με το πώς χρωματίζεται το νόημά του.
Και στις τρεις αυτές κυρίαρχες προσεγγίσεις απαντά εν μέρει η Ερμηνευτική μέθοδος. Η προηγούμενη βασίζεται μέσα στη διαλεκτική σχέση του βέβαιου με το αβέβαιο, σχέση την οποία συναντάμε στα λογοτεχνικά κείμενα, στις πηγές και σε κάθε κειμενικό δείγμα που χαρακτηρίζεται από απροσδιοριστία νοήματος. Ο στόχος της είναι να κινητοποιηθεί ο εσωτερικός μας κόσμος, να ξυπνήσουν αναμνήσεις μας και να κυριεύσουν τα συναισθηματικά μας ένστικτα με σκοπό την υποσυνείδητη εξήγηση του λογοτεχνικού κειμένου.
Προχωρώντας, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκδοχές της Ερμηνευτικής. Θα συναντήσουμε δύο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά εξίσου ισοδύναμες. Οι εκδοχές της Ερμηνευτικής είναι σημαντικές, διότι μέσω αυτών μπορούμε να κατανοήσουμε την εξέλιξη της σκέψης των ανθρώπων απέναντι στο λογοτεχνικό γίγνεσθαι και τις διάφορες ιστορικοκοινωνικές συνθήκες που διαμόρφωσαν τις εκδοχές αυτές με το περιεχόμενο που έχουν.
Α) Εναισθητική Ερμηνευτική: βασικά χαρακτηριστικά της είναι η κατανόηση και η ανασύσταση του βιώματος και της πρόθεσης του δημιουργού. Έτσι οδηγούμαστε σε ένα νόημα μοναδικό και αδιαμφισβήτητο, μιας και ο αναγνώστης προσπαθεί να δώσει το νόημα με όλου του τύπου τα μέσα.
Β) Νεότερη (Κειμενοκεντρική) Ερμηνευτική: πρόκειται για την κατανόηση των εναπομεινάντων στο κείμενο καταλοίπων της πρόθεσης. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης αποδίδει στο κείμενο νόημα με βάση των κειμενικών δεικτών, αλλά και με βάση τη δική του προσωπική πρόσληψη.
Κλείνοντας το κείμενο αυτό, πιστεύω πως είναι άξιος αναφοράς ο ίδιος ο Ερμηνευτικός Κύκλος, τον οποίο και χρησιμοποιούν πολλοί από τους καθηγητές φιλολογικών μαθημάτων στις τάξεις τους. Η σημασία του είναι αξιοσημείωτη ενώ, για να τον κατανοήσουμε καλύτερα, θα χρειαστεί να έχουμε ως γνώμονα στο μυαλό μας το βασικό στόχο της ερμηνευτικής, ο οποίος και είναι η ανάδειξη της σχέσης «μορφής – περιεχομένου». Πιο συγκεκριμένα λοιπόν, τα στάδιά του είναι τρία:
Α) ΌΛΟΝ: πρόκειται για τη συνολική προσέγγιση της αίσθησης που αφήνει ένα κείμενο. Σε αυτό το επίπεδο μιλάμε καθαρά για την πρώτη ανάγνωση του κειμένου, την πρώτη επαφή μας με το έργο και τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τους παραλληλισμούς που μας δημιούργησε.
Β) ΜΕΡΗ: Σε αυτό το στάδιο, το οποίο και είναι κομβικής σημασίας, κάνουμε λόγο για τους συσχετισμούς των κειμενικών στοιχείων που παράγουν τις ερμηνευτικές υποθέσεις. Η σημασία των υποθέσεων σε ένα καθοδηγούμενο πλαίσιο αποτελεί όλη τη βασική δουλειά που μπορεί να γίνει από τον αναγνώστη επάνω στο κείμενο σχετικά με τον κλάδο της Ερμηνευτικής.
Γ) ΌΛΟΝ: επιστροφή στην ολότητα λοιπόν, μέσω μιας πιο ώριμης ματιάς, μέσω μιας εξήγησης που πλησιάζει -σχεδόν αγγίζει κάποιες φορές- τα κίνητρα του λογοτεχνικού κειμένου και του συγγραφέως (αντιστοίχως και στην ποίηση φυσικά).
Ελπίζω να σας φάνηκαν χρήσιμα τα όσα περιέχει αυτό το άρθρο και ίσως να τα εφαρμόσετε και εσείς στα κείμενα που θα διαβάσετε! Καλές αναγνώσεις λοιπόν!
Γεια χαρά! Είμαι η Σοφία Σιμέλα και είμαι φοιτήτρια στο Τμήμα της Κλασσικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ. Εξειδικεύομαι στον τομέα της ΜΝΕΦ, πράγμα που ήταν μονόδρομος, εάν αναλογιστώ την τεραστίων διαστάσεων αγάπη μου για τη Λογοτεχνία! Λατρεύω να διαβάζω
κοινωνικά βιβλία στο μπαλκόνι μου παρέα με ένα γεμάτο ποτήρι με κρύο τσάι ροδάκινο και να απολαμβάνω τον ήλιο. Μεγάλες μου αγάπες είναι το σκάκι, η συγγραφή βιβλίων, η αρθρογραφία, η θάλασσα, ο εθελοντισμός και… το γέλιο! Πιστεύω με όλη μου την καρδιά
στην μεγάλη νίκη του γέλιου έναντι του φόβου και στην αξία του εθελοντισμού ως τρόπου κοινωνικής συνείδησης και βελτίωσης του κόσμου εν γένει!
