Της Ανδρομάχης Αρβανίτη, πρώην συντάκτριάς μας
Μάιος 1968: μια ημερομηνία αφιερωμένη στη νεολαία και τα όνειρά της. 52 χρόνια μετά, τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν, οι ιδέες και η τέχνη που γεννήθηκαν στους δρόμους του Παρισιού, δεν παύουν να μας συγκινούν και να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση, ειδικά για εμάς τους φοιτητές. Τι συνέβη τότε και γιατί το 1968 αποτελεί ένα «έτος-ορόσημο»;
Την άνοιξη του ‘68 το «καινούργιο» αντικαθιστά το «παλιό». Μία γενιά νέων ανθρώπων με πρωτοποριακά ιδεώδη αναδύεται, με την επιθυμία να αλλάξει τον κόσμο. Αντιτίθεται σε κάθε μορφή συντηρητισμού και κυβερνητικής αυθαιρεσίας, φέρνοντας παράλληλα στο προσκήνιο την ανάγκη θεμελίωσης στοιχειωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως την ελευθερία στην έκφραση και στον αυτοπροσδιορισμό. Τάσσεται υπέρ του αντιπολεμικού κινήματος (εκείνη την εποχή διεξαγόταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ) και υπέρ του κινήματος υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συγκεκριμένα όσον αφορά αυτά των γυναικών, των αφροαμερικανών και των ομοφυλόφιλων. Έχοντας ως σύμμαχο την τεχνολογική εξέλιξη της εποχής, η νέα αυτή γενιά κατόρθωσε αφενός να διαμορφώσει μία παγκόσμιας εμβέλειας κοινωνική και πολιτιστική επανάσταση, αφετέρου να συντελέσει, με την δύναμη της αμφισβήτησής της, στον μετασχηματισμό της «κανονικότητας». Στο πλαίσιο αυτό του αναβρασμού, δημιουργήθηκαν και οι περίφημες «αφίσες του Μάη».
Ας εξετάσουμε, πρώτα, συνοπτικά τα γεγονότα: οι απαρχές της ιστορίας αυτής εντοπίζονται στα τέλη Μαρτίου, στο πανεπιστήμιο Ναντέρ της Γαλλίας, όπου σπουδαστές συγκρούονται με τις αρχές, διεκδικώντας αιτήματα που αφορούν την διεύρυνση του δικαιώματος προς την παιδεία και την κατάρριψη του ταξικού συστήματος. Η σύγκρουση, όμως, δεν κλιμακώνεται μέχρι τις αρχές Μαΐου, όταν φοιτητές της Σορβόννης, συμπαραστεκόμενοι σε εκείνους του Ναντέρ, των οποίων το πανεπιστήμιο έχει κλείσει με απόφαση της διεύθυνσης, καταλαμβάνουν διάφορα κτίρια με αποτέλεσμα να μπει «λοκ άουτ» και στο δικό τους ίδρυμα. Οι αυταρχικές αντιδράσεις των διοικήσεων, της αστυνομίας και κατ’ επέκταση της εξουσίας, ωθούν τους φοιτητές στους δρόμους. Σύντομα, θα γίνει αντιληπτό πως δεν πρόκειται απλώς για ένα κίνημα που αφορά μόνο τους νέους, πρόκειται για ένα κίνημα πολυσυλλεκτικό στο οποίο θα μετέχουν με καταλήψεις, οδοφράγματα και απεργίες, όχι μόνο σπουδαστές αλλά και εργάτες, κυβερνητικοί υπάλληλοι, διανοούμενοι, συλλήβδην άνθρωποι των οποίων η υφιστάμενη νόρμα υπονομεύει το «εγώ» τους. Η εξέγερση αυτή, λοιπόν, θα γενικευτεί καθόλη τη διάρκεια του Μάη, με βασικά αιτήματα τη διεύρυνση των ελευθεριών στο χώρο της παιδείας, της εργασίας και της διακυβέρνησης και συνάμα τον ιθύνοντα της χώρας, στρατηγό Ντε Γκωλ, να χάνει τη νομιμότητά του.
Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα, η σχολή Καλών Τεχνών καταλαμβάνεται από τους φοιτητές και μετατρέπεται σε Λαϊκό Εργαστήρι- το «Atelier Populaire». Ανώνυμα αλλά προπάντων συνεργατικά, παράγονται κατά προσέγγιση 350 αφίσες, των οποίων η αναπαραγωγή θα φτάσει τα χιλιάδες αντίτυπα. Αυτές πραγματεύονται κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα, έχοντας έναν μοναδικό σκοπό: την αφύπνιση του πλήθους.
Χαρακτηριστικές αφίσες των ημερών του Μάη σχετικά με την αστυνομοκρατία, τους αγώνες φοιτητών-εργατών, τις κινητοποιήσεις και την νεολαία (όλα τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής που εκφράζονται μέσω της Τέχνης)
Ο γαλλικός Μάης λήγει μάλλον άδοξα. Αν και η Εθνοσυνέλευση διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές, ο στρατηγός Ντε Γκωλ – η προσωποποίηση του κατεστημένου, το οποίο τόσο έντονα αμφισβητήθηκε- επανεκλέγεται. Ωστόσο, η ατμόσφαιρα δεν θα είναι ποτέ όπως παλιά. Τα πρωτόγνωρα αιτήματα που ακούστηκαν και η τέχνη που δημιουργήθηκε για να συμβάλλει στη μετάδοση τους, καθιστούν το έτος 1968 «συνώνυμο» της κοινωνικής ανανέωσης και του κριτικού πνεύματος. Μέσα σε ένα μήνα, με πρωτοβουλία της νεολαίας και με τη συλλογική της δύναμη, επιτεύχθηκε η συνολική αναθεώρηση ενός συστήματος που πάει κόντρα στην αξία του ανθρώπου. Πόσο επίκαιρες είναι σήμερα οι διεκδικήσεις και τα όνειρα της τότε νεολαίας; Αναμφισβήτητα, αξίζει κάποιος να προβληματιστεί.
«Να είστε ρεαλιστές να ζητάτε το αδύνατο» (σύνθημα των φοιτητών της Γαλλιάς)
«Επιστροφή στην κανονικότητα»
