ΚΕΝΟΤΗΤΑ

Κάθε άνθρωπος, θέλοντας και μη, στηρίζει την ευημερία του πνεύματός του πάνω σε μια αίσθηση ασφάλειας: ασφάλειας συναισθημάτων, ασφάλειας συνθηκών, ασφάλειας ρουτίνας, ασφάλειας ζωής. Και φυσικό επόμενο είναι για τον άνθρωπο εν γένει, αυτό το μείγμα χρωμάτων και αντιφάσεων, να δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στην βαθύτερη αοριστία των πάντων. Χάνει, πονά, αρρωσταίνει, φεύγει, ξεπερνά… είναι δύσκολο να βρεις την ασφάλεια στο οτιδήποτε για πολύ καιρό. Και είμαι αρκετά σίγουρος, πως για ορισμένους ανθρώπους η αίσθηση ασφάλειας συνεπάγεται συχνά με συγκατάβαση. Το ερώτημα λοιπόν είναι: Χρειαζόμαστε την ασφάλεια στη ζωή μας -και αν ναι- πώς μπορούμε να την κάνουμε ακλόνητη πάνω στον κινούμενο χείμαρρο της ζωής;

Είναι κάτι που απο νωρίς έγινε αντιληπτό ως ερώτημα, εκλαμβάνοντας διάφορες φιλοσοφικές ταυτότητες στο πέρασμα των αιώνων. Στην αρχαιότητα, οι Σοφιστές χρησιμοποιούσαν το αόριστο ως βάση, πάνω στην οποία θεμελίωσαν μια σχετικιστική κοσμοθεωρία, αντιμετώπιζαν κάθε κανόνα και αρχή ως κάτι εύπλαστο, το οποίο μπορούσε να είναι, και μετά να μην είναι… Υπάρχει λοιπόν η μια όψη του νομίσματος, η πιο μηδενιστική υπόσταση της αοριστίας. Ότι δηλαδή τίποτε δεν μένει σταθερό, τίποτε δεν έχει μεγαλύτερη υπόσταση από κάτι άλλο και επομένως η ατομική ευημερία είναι το μοναδικό σημαντικό επίτευγμα. Υπάρχει όμως και η αντίθετη όψη του νομίσματος: Μια ιδέα της οποίας το όνομα αλλάζει ανάλογα με τον υποστηρικτή της, αλλά εν τέλει παραμένει κοινή σε όλους, και αυτή είναι η ιδέα της κενότητας, της ισορροπίας του ενός.

Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης μιλούσε για την τελείωση (ολοκλήρωση) του ανθρώπου μέσα απο την απόλυτη ισορροπία των έξεων (συνηθειών) του, ένα απόλυτο κέντρο βάρους ανάμεσα στις αντιφάσεις, το οποίο βρίσκοντάς το ο άνθρωπος αποκτά μια ικανότητα ορθής ρύθμισης της ζωής και των συναισθημάτων του. Ο Λάο Τσε, στο βιβλίο του Τάο Τε Κινγκ, το “ιερό” βιβλίο του Ταοϊσμού, μιλά για έναν τρόπο ζωής κενό και ρέων, όπως το νερό.

Τι όμως εννοεί ο Λάο Τσε, όταν μιλά για κενότητα; Εννοεί μήπως την πλήρη αυταπάρνηση των συναισθημάτων και των πραγμάτων που μας καθιστούν ανθρώπους, χάρην μιας ισορροπημένης ζωής; Δεν νομίζω. Πέρα από το ότι είναι αφύσικο, δεν είναι και δέον για κάποιον να καταπιέσει το θυμικό του, προσπαθώντας να ακολουθήσει μια εξαϋλωμένη πνευματική ζωή, εάν φυσικά δεν είναι κάτι το  οποίο του βγαίνει αυθόρμητα, όπως σε μερικούς ανθρώπους. Για τους ανθρώπους του κόσμου, εξάλλου, δεν θεωρώ πως είναι τόσο ωφέλιμο το να αποδέχονται δογματικά μια δύσβατη πεποίθηση, της οποίας το νόημα δεν κατανοούν ακόμη πλήρως, όσο είναι το να προσπαθούν να εφαρμόζουν σιγά σιγά απλές επιταγές της στην καθημερινή ζωή, σε σημείο που η απλότητά τους φανερώνει η ίδια στοργικά το νόημα της μεγάλης ιδέας με τρόπο βιωματικό.

Επιστρέφοντας στην κενότητα, η μετάφραση του γράφοντος είναι ένα επίπεδο αυτογνωσίας και αντίληψης, κατά το οποίο ο άνθρωπος έχει πλήρη επίγνωση της αοριστίας και αφήνει τον εαυτό του να επιπλεύσει σε αυτήν, χωρίς φόβο, απελπισία και εγωισμό. Είναι μια στιγμή στην οποία αποδέχεσαι την παρουσία και την απώλεια, το καλό και το κακό, το δίκαιο και την αδικία ως αναπόφευκτα δεδομένα μιας ζωής που κινείται, και σε αυτήν την μικρή στιγμή, έχεις κατευνάσει τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις και την βαβούρα του έντονα ανθρώπινού σου στοιχείου, μπορώντας έτσι να θαυμάσεις φευγαλέα την απόλυτη ισορροπία της ανισορροπίας. Αυτό είναι κενότητα. Κενός απο προσδοκίες, κενός από “εγώ”, κενός απο διακυμάνσεις που προκαλούν οι συναισθηματισμοί, ένα στιγμιαίο, εντελώς καθαρό πεδίο όρασης του ρυθμού με τον οποίο κινείται το σύμπαν.

Κενότητα δεν σημαίνει όμως απαραίτητα μόνο αυτό το φευγαλέο. Σημαίνει και το να αποδεχθείς  ότι δεν είναι άδικο που κάτι τελειώνει. Το να αγαπήσεις κάθε απρόσμενο δρόμο που σε οδήγησε στο τώρα. Σημαίνει να ζεις, να σκέφτεσαι και να αισθάνεσαι το τώρα, οχι το πριν, οχι το μετά. Το να δέχεσαι τα ερεθίσματα χωρίς μεγάλες προσδοκίες, χωρίς τον καθρέπτη του εαυτού σου, παρά να τα αφήνεις να ξεδιπλωθούν μπροστά σου με την δική τους μοναδικότητα, και να αφήσεις αυτή τη μοναδικότητα να επιδράσει πάνω σου, να σου δώσει αυτά που εκείνη θέλει να σου δώσει και όχι αυτά που θες εσύ να σου δώσει. Είναι -εν τέλει- μια εσωτερική πίστη στην πορεία των πραγμάτων, στην ασφάλεια του ότι η ζωή κινείται με τους δικούς της φυσικούς νόμους και, παρότι όλα φαντάζουν άναρχα, εν τέλει σε αυτήν τους την αναρχία βρίσκονται σε πλήρη συμμετρία.

Στο τέλος της μέρας, όμως, είμαστε απλώς άνθρωποι. Γεμάτοι παρορμήσεις και εμπειρίες, οι οποίες μας αλυσοδένουν και μας καθορίζουν ταυτόχρονα. Δεν είναι στη φύση του ανθρώπου να απόσχει από τα λάθη και τις υπερβολές. Γιατί χωρίς τις υπερβολές και τα λάθη, πώς θα μπορέσει να γνωρίσει το σωστό, πώς θα βρει την γαλήνη εάν δεν γνωρίσει την απελπισία. Ίσως, επομένως, για να μπορέσει κανείς να αντιληφθεί το μεγάλο μάθημα, θα πρέπει να γευτεί όλα τα μικρά λάθη, αντιμετωπίζοντας τα ως μικρά μαθήματα που θα τον οδηγήσουν στο τέλος. Γιατί όπως λέει και ο σοφός Λάο τσε:

 “όπως το εύκολο και το δύσκολο,

είναι έννοιες σχετικές,

όπως το μεγάλο και το μικρό,

είναι έννοιες ανάλογες,

όπως το χαμηλό και το ψηλό,

είναι έννοιες συνναφείς,

όπως η μελωδία μαζί με τον ρυθμό

συνθέτουν μαζί το τραγούδι

Έτσι το εμπρός και το πίσω είναι τελικά

ο ίδιος δρόμος…”