Κουρδιστό Πορτοκάλι: ταινία ή τροφή για σκέψη;

Το “Κουρδιστό Πορτοκάλι” είναι μια καταξιωμένη ταινία σκηνοθεσίας  Στάνλεϊ Κιούμπρικ, η οποία κυκλοφόρησε στα φώτα της δημοσιότητας στις 19 Δεκεμβρίου του 1971, αλλά μέχρι και σήμερα διδάσκει και μεγαλώνει γενιές και γενιές. Αυτό το καταφέρνει μέσω των πολλών μηνυμάτων που περνάει στο κοινό του. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου τυχαίο που η συγκεκριμένη ταινία έχει ανεβεί αρκετές φορές και στην σκηνή του θεάτρου. Οι αντίστοιχοι θεατρικοί σκηνοθέτες που επέλεξαν να ανεβάσουν το συγκεκριμένο έργο στο θέατρο παρουσίασαν και από μια διαφορετική στάση και τάξη πραγμάτων. Έτσι, φαίνεται πως κάθε θεατής στο τέλος μπορεί να πάρει θέσεις διαφορετικές και τα συμπεράσματά του να είναι μοναδικά. Ακόμα ένα πολύ σημαντικό και -κατά την γνώμη μου- περίεργο στοιχείο της ταινίας είναι πως κάθε φορά που κάποιος αποφασίζει να ξαναδεί το συγκεκριμένο έργο, αντιλαμβάνεται ακόμα και περισσότερα μηνύματα, προσωπικά και κοινωνικά, που μπορούν να τον ταυτίσουν με την σημερινή πραγματικότητα. 

Προκειμένου να αποφύγουμε spoiler της ταινίας, ας μην δώσουμε έμφαση στην αρχή, την μέση και το τέλος της, αλλά καλύτερο θα ήταν να δούμε τα πιο σημαντικά θέματα που θίγονται και αυτά δεν είναι άλλα πέραν των βασικότερων θεσμών και αρετών που υπάρχουν ανά τον κόσμο. 

1) Φιλία 

Ο πρωταγωνιστής μας (Alexander), στον οποίο δεν έχουμε αναφερθεί, είναι ένας νεαρός που αποτελεί το αρχηγικό μέλος της παρέας του ή των “αδερφών” του, όπως τους αποκαλεί. Η συγκεκριμένη κομπανία αποτελεί μια τετραμελής ομάδα παιδιών, η οποία σχεδόν κάθε βράδυ, υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών, τελούν μικροεγκλήματα προκειμένου τα έσοδα που κερδίζουν από αυτά να τους γλιτώνουν από μια νόμιμη εργασία. Λειτουργεί όμως ειρηνικά αυτή η ομάδα, και σύμφωνα με τις αρμοδιότητες που έχει θέσει; Η ιεραρχία που επικρατεί ευνοεί τους σκοπούς της παρέας; Μπορεί η κατάχρηση της εξουσίας όταν βρίσκεται στα χέρια ενός να αλλάξει φορά και να στραφεί εναντίον του;  

2) Οικογένεια  

Η οικογένεια στην οποία αναφερόμαστε δεν μπορεί να είναι άλλη παρά οι γονείς του πρωταγωνιστή μας. Δύο καθημερινοί, απλοί και λιγομίλητοι άνθρωποι, οι οποίοι εργάζονται σκληρά και πάρα πολλές ώρες καθημερινά για να θρέψουν την οικογένειά τους και να διατηρήσουν το σπιτικό τους. Για αυτόν τον λόγο, ο έλεγχος που ασκούν στον γιο τους, καθώς και ο χρόνος που περνάνε μαζί του, είναι πολύ λίγος και ανεπαρκής για να τον προστατέψουν και να τον αποτρέψουν από κάποιες συνήθειές του. Η παραβατική συμπεριφορά του νεαρού τον στέλνει  στην φυλακή, με τους γονείς του άναυδους για το τι έχει συμβεί. Πώς μπορεί να πιστέψει ένας γονέας μέχρι πού μπορεί να φτάσει το παιδί του όταν εκείνοι κάνουν τα πάντα για αυτόν; Μπορείς να απαρνηθείς το παιδί σου; Πώς να πεις όχι, όταν η κατάσταση έχει ξεφύγει; 

3) Θρησκεία  

Οι δυσκολίες που αναγκάζεται να περάσει ο πρωταγωνιστής μας (η ταινία δίνει περισσότερες πληροφορίες για το ποιες είναι αυτές) τον φέρνει αρκετά κοντά στην θρησκεία και στον Θεό του. Προκειμένου να επιλύσει τα προβλήματα του και επικαλώντας τον Θεό, δέχεται μια συμφωνία η οποία θα τον μετατρέψει σε έναν νομοταγή, καλό και αγαθό πολίτη με αντάλλαγμα μέρος της προσωπικής του ελευθερίας. Μπορεί ο θεός να επιλύσει τα προβλήματα της καθημερινότητας; Καλύπτει την μοναξιά του ανθρώπου; 

4) Κοινωνία  

Η θέση της κοινωνίας στην εν λόγω ταινία εμφανίζεται με την μορφή πολιτικής, κομμάτων, δημοσιογράφων και αστυνομικών. Η επιλογή που δίνεται στον Alexander για να παραγραφούν οι παρανομίες του και να αποτελεί πλέον αποδεκτό μέλος της κοινωνίας είναι να παραχωρήσει την προσωπική του άποψη και βούληση. Με την αποδοχή αυτής της πρότασης έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα και εκθέτει τον εαυτό του, ένα ευάλωτο και ανυπεράσπιστο ον. Έναν αδύναμο χαρακτήρα που δεν μπορεί να υποστηρίξει την θέση του και να προστατέψει τον εαυτό του. Η καταπάτηση της προσωπικής βούλησης συνιστά την λύση στην παραβατικότητα; Η καταστολή και η έλλειψη αντίδρασης δημιουργεί την τέλεια κοινωνία; Είναι η ελευθερία πολυτέλεια των λίγων; Ποια είναι η απάντηση που δίνει το “Κουρδιστό Πορτοκάλι”; 

Με την ανθρωπότητα να διανύει δύσκολα χρόνια λοιμών και πανδημίας, οι απαντήσεις για το πόσο επίκαιρη είναι αυτή η ταινία βρίσκεται κρυμμένη μέσα στα παραπάνω ερωτήματα. Τι είδους κόσμο θέλει η κοινωνία του 2021;