Μια άγνωστη νίκη της Δημοκρατίας-Δημοψήφισμα 1924

Με τη δολοφονία του Καποδίστρια (1831) κάθε ελπίδα για μια δημοκρατία δίχως βασιλεία χάθηκε διαπαντός στην Ελλάδα. Για περίπου 140 χρόνια (μέχρι τη Μεταπολίτευση το 1974) η δυναστεία των Γλύξμπουργκ υπήρξε ο μεγάλος παράγοντας στην πολιτική σκηνή της χώρας με τους πολιτικούς που ήρθαν σε ευθεία αντιπαράθεση μαζί της να λατρεύονται από τον λαό και να μένουν στην Ιστορία για αυτό (πχ. Ελευθέριος Βενιζέλος). Δεν θα αναλύσουμε όμως τώρα όλο το παρασκήνιο, τα σκάνδαλα, τα πολιτικά παιχνίδια και τις συνεχόμενες τρικλοποδιές που έβαζε η βασιλική οικογένεια στην ελληνική δημοκρατία (ίσως για ένα άλλο αφιέρωμα της Ιστορίας του ΦΚ). Θα ταξιδέψουμε πίσω στις μέρες του 1924 όπου πανηγυρικά η Αβασίλευτη Δημοκρατία, μετά από μια ανείπωτη τραγωδία, νίκησε τη Βασιλευομένη, με τους Γλύξμπουργκ να φεύγουν από τη χώρα μέχρι το 1935. Είναι οι μέρες του Δημοψηφίσματος του 1924  και της τιμωρίας του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ για την Μικρασιατική Καταστροφή.

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, το φιλοβασιλικό στρατόπεδο πλήρωσε το τίμημα της ήττας. Οι συζητήσεις για την κατάργηση της βασιλείας άρχισαν πάλι να εντείνονται και σε συνδυασμό με τον αγώνα της εγκατάστασης των προσφύγων (πάνω από 1.500.000 άνθρωποι) και την πολιτική αστάθεια (με τα συνεχόμενα πραξικοπήματα) το έδαφος για την έξωση της βασιλικής οικογένειας άρχισε να προλειαίνεται. Η πρώτη σπίθα ήταν ήδη ο Εθνικός Διχασμός από το 1915, οι συνεχείς παρεμβάσεις του Κωνσταντίνου στο πολίτευμα της χώρας και το στρατό. Με τα τραγικά στρατιωτικά λάθη στο μέτωπο της Μικράς Ασίας και την Καταστροφή, ο βασιλιάς-ήρωας των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) αρχίσει να χάνει τη λάμψη του στη συλλογική συνείδηση. Το καταλυτικό χτύπημα ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ένας από τους προοδευτικότερους πολιτικούς της εποχής. Πήρε ακόμα πιο ξεκάθαρη θέση από τον Ελ. Βενιζέλο κατά της βασιλείας, μιλώντας πια για πλήρη κατάργηση της στο Δημοκρατικό Μανιφέστο.

Τι ήταν αυτό; Φεβρουάριος 1922: Ο Αλ. Παπαναστασίου μαζί με άλλους 6 ομοϊδεάτες του, υπέγραψε το «Δημοκρατικό Μανιφέστο». Πρόκειται για ένα κείμενο που καλούσε τον βασιλιά Κωνσταντίνο να παραιτηθεί προς χάρη των συμφερόντων του έθνους. Το Μανιφέστο αποτελεί ένα από ριζοσπαστικότερα πολιτικά κείμενα της ελληνικής πολιτικής ιστορίας.

Η Επαναστατική Κυβέρνηση των στρατιωτικών Πλαστήρα και Γονατά, η οποία ανέλαβε την εξουσία μετά την Καταστροφή, θα την παραδώσει στους πολιτικούς και στις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 θα αναδειχθεί η Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση που θα αποφάσιζε για το πολίτευμα της χώρας. 15 μέρες πριν τα φιλοβασιλικά κόμματα αποφάσισαν να απέχουν από αυτές, με τους Φιλελεύθερους του Βενιζέλου και τη Δημοκρατική Ένωση του Παπαναστασίου να κατεβαίνουν στις εκλογές δίχως αντίπαλο. Ο Βενιζέλος θα οδηγηθεί σε παραίτηση λόγω της διαφωνίας του με τον Παπαναστασίου στο πολιτειακό ζήτημα (Συνταγματική Βασιλεία ή Αβασίλευτη Δημοκρατία) και της επικράτησής των απόψεων του Παπαναστασίου στο Νομοθετικό σώμα. Ο κρητικός πολιτικός θα οριστεί Πρόεδρος της Βουλής ομόφωνα από όλους τους βουλευτές και ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου θα γίνει πρωθυπουργός στις 24 Μαρτίου 1924. Μια μέρα μετά, η Βουλή ενέκρινε ψήφισμα «περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακηρύξεως της Δημοκρατίας».

Ο πρωθυπουργός της Δ’ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης (Αλ.Παπαναστασίου) και ο πρόεδρος της Βουλής (Ε. Βενιζέλος)

Στις 13 Απριλίου 1924, ο λαός θα στηρίξει έμπρακτα την απόφαση της Εθνοσυνέλευσης. Η ταλαιπωρημένη Ελλάδα των πολέμων και της χρόνιας πολιτικής αστάθειας ήταν διατεθειμένη να δοκιμάσει το νέο πολίτευμα.

Προεδρευόμενη Δημοκρατία ΝΑΙ: 69,99 % (758.742 ψήφοι)
Βασιλευόμενη Δημοκρατία ΟΧΙ: 30,01 % (325.322 ψήφοι) 

Οι πρόσφυγες, οι ντόπιοι, οι μειονότητες και οι στρατιώτες είχαν δικαίωμα ψήφου. Γενικά όπου είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες (κυρίως στα αστικά κέντρα, κι όχι στα χωριά) η Δημοκρατία ενισχύθηκε. Στην Αθήνα, τον Πειραιά, τη Μακεδονία και τη Θράκη είχαμε την κατά κράτος επικράτηση της Δημοκρατίας, σε αντίθεση με την επαρχία όπου εκεί έντονη ήταν και η παρουσία της Εκκλησίας. Ιερείς και κληρικοί γύριζαν στα χωριά διακηρύσσοντας πως με την αλλαγή του πολιτεύματος αλλάζει και η θρησκεία. Έτσι στην Πελοπόννησο (παραδοσιακά φιλοβασιλική και δεχόμενη έντονη προπαγάνδα των Βασιλικών) και σε διάφορα χωριά της Θεσσαλίας, όπως στην Καλαμπάκα, χωρικοί ψήφισαν υπέρ της μοναρχίας με τις εικόνες στα χέρια τους.

Η  Αβασίλευτη Δημοκρατία νίκησε και ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ορκίστηκε Πρόεδρος της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι Γλύξμπουργκ έφυγαν από την Ελλάδα, με τους φιλοβασιλικούς να αμφισβητούν το αποτέλεσμα.

Για 11 χρόνια, μέχρι το 1935, η ελληνική σημαία απαλλάχθηκε από το στέμμα και για 1^η φορά τον 20^ο αιώνα. Η δημοκρατία επέστρεψε στη χώρα που γεννήθηκε, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά πως, ανεξαρτήτως εποχών, ένας πραγματικά ελεύθερος λαός δεν είναι άλλος από αυτόν που αγαπά και αγωνίζεται για περισσότερη ελευθερία.

«Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία».

«Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα».

Άρθρο 1, παρ. 2,3 Σύνταγμα της Ελλάδας