Οι πανδημίες αλλάζουν την ιστορία

Η πανδημία του κορωνοϊού η οποία όπως γνωρίζουμε όλοι δεν έχει τελειώσει ακόμα, αποτελεί μία πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους μας. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που μία πανδημία πλήττει τον πλανήτη μας. Ας εξετάσουμε λοιπόν τις παρελθούσες πανδημίες, οι οποίες επέφεραν σημαντικές αλλαγές στη ροή της ιστορίας. Εν ολίγοις, ας δούμε το παρελθόν, οραματιζόμενοι το μέλλον. Το θέμα διάλεξε ο πρώην συντάκτης μας Μανώλης Θεοχάρης.

Του κ. Γιάννη Μυλόπουλου.

Αν ανατρέξει κανείς στο παρελθόν θα διαπιστώσει ότι ανέκαθεν οι πανδημίες ήταν οι βασικές αιτίες μεγάλων αλλαγών στην ιστορία. Λοιμοί, πανώλη, χολέρα, λέπρα, ευλογιά, γρίπη, υπήρξαν στο διάβα της ιστορίας υπεύθυνες για τον χαμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Με συνέπεια να έρχονται κάθε φορά, μετά από μια πανδημία, κοσμογονικές αλλαγές στην οικονομία, τον πολιτισμό και τις κοινωνίες, ανατρέποντας αυτοκρατορίες και καθεστώτα και αλλάζοντας ισορροπίες δυνάμεων παγιωμένες για αιώνες.
 
Οι μεγάλες πανδημίες ανά την ιστορία

  • Ως πρώτη πανδημία στην ιστορία καταγράφεται ο Λοιμός της Αθήνας το 430 π.Χ.. Η επιδημία αφού πέρασε από την Αφρική στην Ελλάδα, έπληξε εν μέσω Πελοποννησιακού πολέμου το κράτος των Αθηνών, συμβάλλοντας στην απώλεια των δύο τρίτων του τότε πληθυσμού. Μεταξύ των θυμάτων ήταν και ο ίδιος ο Περικλής. Ο λοιμός εξασθένησε σημαντικά την άλλοτε κραταιά Αθήνα, οδηγώντας την στην ήττα από τους Σπαρτιάτες.
  • Η πρώτη μεγάλη σε εξάπλωση και σε θύματα όμως πανδημία που καταγράφει η ιστορία στην Ευρώπη, ήταν ο λοιμός του Ιουστινιανού, που ξεκίνησε το 541 μ.Χ.. Η πανώλη εξαπλώθηκε γρήγορα από την Αίγυπτο μέχρι την Κωνσταντινούπολη και από εκεί έως την Ισπανία, τη Βρετανία και την Ιρλανδία, πλήττοντας κατά κύριο λόγο τις παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου. Κατά τη διάρκεια των δύο αιώνων που η πανούκλα επανέρχονταν κατά διαστήματα, κόστισε τη ζωή συνολικά σε 50 εκατομμύρια ανθρώπους, εξαφανίζοντας το ένα τέταρτο περίπου του τότε πληθυσμού. Ο λοιμός του Ιουστινιανού ήταν μοιραίος για τη μέχρι τότε εύρωστη και κυρίαρχη Βυζαντινή αυτοκρατορία, η οικονομία της οποίας αποδυναμώθηκε σημαντικά, εξ αιτίας τόσο του αποδεκατισμού του εργατικού δυναμικού, όσο όμως και του πλήγματος που δέχθηκε το εμπόριο, το οποίο ήταν βασική πηγή πλούτου για το Βυζάντιο. Η πανώλη αποδυνάμωσε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία επί Ιουστινιανού γνώριζε μέρες δόξας και η οποία άρχισε από την εποχή του λοιμού να συρρικνώνεται και να χάνει εδάφη. Πρώτη χάθηκε η Β. Ιταλία από τους Λομβαρδούς και αργότερα η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος από τους Άραβες οι οποίοι τότε άρχισαν να έρχονται στο προσκήνιο της ιστορίας.
  • Στη συνέχεια, τον 11ο αιώνα, εμφανίστηκε στην Ευρώπη η Λέπρα, η οποία εξελίχθηκε σε πανδημία. Οδήγησε στην απομόνωση του τεράστιου αριθμού των πασχόντων από αυτήν, θεωρήθηκε σαν τιμωρία από τον Θεό και προκάλεσε μεγάλες ηθικές κρίσεις κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.
  • Στη συνέχεια και πάλι στα χρόνια του Μεσαίωνα, το 1348 – 1353, στην Ευρώπη ήρθε η Μαύρη πανώλη ή ο Μαύρος θάνατος όπως επικράτησε να λέγεται, που αποδεκάτισε κυριολεκτικά τον τότε γνωστό κόσμο, αφού είχε θύματα από 100 έως και 200 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη και την Ασία, από όπου και είχε ξεκινήσει. Η πανδημία της Μαύρης πανώλης άλλαξε απότομα τα πληθυσμιακά και τα οικονομικά δεδομένα της εποχής, κτύπησε όμως και την δουλεία, που μέχρι τότε ήταν πολύ διαδεδομένη. Η Μαύρη πανώλη έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, καθώς συνέβαλε στην παρακμή του Βυζαντίου και επιτάχυνε την άνοδο των Οθωμανών.
  • Στη συνέχεια, μεταξύ 15ου και 17ου αιώνα, η Ευρώπη πλήττεται από την φονική ευλογιά, η οποία είχε ποσοστό θνησιμότητας που έφτανε το 30%. Στην Ευρώπη η ευλογιά σκότωνε περί τους 400.000 ανθρώπους το χρόνο και συνέπεσε, αν δεν τον προκάλεσε κιόλας, με τον αποικισμό της Αμερικής, όπου μαζί με την ιλαρά και την πανώλη, εξολόθρευσε το 90% των ιθαγενών σε Βόρεια και Νότια Αμερική.
  • Αργότερα, το 1817 – 1823 εμφανίστηκε η πρώτη πανδημία της χολέρας, η οποία ξεκίνησε από τη Ρωσία και εξαπλώθηκε μέσα από το νερό και τα τρόφιμα στην Ευρώπη, αλλά και μέσω των Βρετανών στην Ινδία και την υπόλοιπη Ασία, στην Αφρική και την Αμερική, σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους. Η χολέρα συνέχισε να θερίζει πληθυσμούς μέχρι και το 1961.
  • Η πρώτη σοβαρή πανδημία γρίπης ξεκίνησε από τη Σιβηρία και το Καζακστάν το 1889, γνωστή και σαν Ρωσική γρίπη και εξαπλώθηκε γρήγορα στη Μόσχα, την Φινλανδία και την υπόλοιπη Ευρώπη, μέσω της οποίας ταξίδεψε στη Β. Αμερική και στην Αφρική.
  • Το 1918 εμφανίστηκε η γρίπη των πτηνών, γνωστή και σαν Ισπανική γρίπη η οποία ξεκίνησε από την Κίνα και μεταδόθηκε μέσω του Καναδά στην Ευρώπη, σκοτώνοντας συνολικά περί τους 50 εκατομμύρια ανθρώπους.
  • Αργότερα, το 1957 εμφανίστηκε η Ασιατική γρίπη και το 1968 η γρίπη του Χονγκ Κονγκ, η οποία σε 2 μόλις εβδομάδες είχε 500.000 κρούσματα, ενώ προκάλεσε συνολικά τον θάνατο σε 1 εκατομμύριο ανθρώπους. Η Ασιατική γρίπη άνοιξε τον δρόμο των εμβολιασμών, καθώς το εμβόλιο που δημιουργήθηκε περιόρισε σημαντικά την εξάπλωση της πανδημίας.
  • Στη συνέχεια, τo 1981 εμφανίστηκε η μάστιγα του Aids, το οποίο ξεκίνησε από τη Δ. Αφρική και μεταδόθηκε από έναν ιό χιμπατζή. Η ασθένεια προκάλεσε μεγάλη ομοφοβική κρίση και ήταν η αιτία να σταματήσει το κίνημα της σεξουαλικής απελευθέρωσης που είχε ξεκινήσει από την εποχή των χίπις στην Αμερική του ‘60, καθώς θεωρήθηκε σαν ασθένεια των ομοφυλοφίλων.
  • Πρόσφατα, το 2002 – 2003 εμφανίστηκε το SARS, που ξεκίνησε από την Κίνα και εξαπλώθηκε γρήγορα σε 26 χώρες. Έμοιαζε πολύ με τον COVID-19 και συνέβαλε στην ανάπτυξη σημαντικών νοσοκομειακών πρωτοκόλλων που ισχύουν ακόμη και σήμερα.
  • Ακόμη πρόσφατα, το 2009 – 2010 εμφανίστηκε η γρίπη των χοίρων (Η1Ν1), που προκάλεσε περισσότερους από 500.000 θανάτους και έπληξε κυρίως ηλικίες κάτω των 65 ετών.
  • Τέλος, πριν τον κορωνοϊό, εμφανίστηκε το 2014 – 2016 ο Έμπολα, η εξάπλωση του οποίου περιορίστηκε στην Αφρική και όπως και η χολέρα, εξαπλώθηκε σε χώρες που δεν είχαν τις υποδομές για να τον αντιμετωπίσουν.

Πηγή: https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/oi-pandimies-allazoyn-tin-istoria-apo-tin-parakmi-toy-byzantioy-mexri-tin-ypoxor

+ posts