Του Μανώλη Θεοχάρη, πρώην συντάκτη μας
Ο εγκέφαλος ως κονσερβοκούτι θα μπορούσε -αντί για τίτλος αυτού του άρθρου- να είναι ο τίτλος του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Και αυτό γιατί; Γιατί το εκπαιδευτικό μας σύστημα αρκείται στο να βομβαρδίζει εγκεφάλους με πληροφορίες από το πουθενά. Πληροφορίες ασύνδετες μεταξύ τους, που κανείς δε ζήτησε να πάρει. Ακριβώς όπως και το κονσερβοκούτι το οποίο δεν ζητάει ό,τι τοποθετούμε μέσα του, με τη διαφορά πως πολλές φορές έχει τουλάχιστον κάποια συνοχή το περιεχόμενό του.
Καλά, πώς θα ζητήσει ένα παιδί πληροφορίες, πώς θα ξέρει τι πρέπει να μάθει; Πρέπει βασικά να έχει κάποιο λόγο για να μάθει κάτι, δηλαδή να του δημιουργηθεί μια απορία. Αυτό είναι το σημαντικό, να δημιουργηθεί η απορία, ώστε να επιζητήσει να μάθει κάτι. Αρχικά απορίες για πράγματα τα οποία είναι ήδη γνωστά, αλλά και ύστερα να θέλει να μάθει για πράγματα τα οποία δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί, να έχει δηλαδή το «πάθος» της έρευνας και πραγματικά την αγάπη για τη γνώση και για το κυνήγι της. Δεν γίνεται να έχεις την απαίτηση από έναν άνθρωπο ο οποίος δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, να μάθει πράγματα και να μορφωθεί. Η γνώση και η μόρφωση με το ζόρι δεν επιτυγχάνονται, αποτελούν δύσκολα επιτεύγματα και απαιτούν αφοσίωση.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν κινείται καν προς αυτή την κατεύθυνση. Αρκείται στο να βασανίζει τους μαθητές να μάθουν πράγματα που δεν θέλουν. Πληροφορίες και πληροφορίες κι άλλες πληροφορίες που πρέπει τα παιδιά να αποστηθίσουν χωρίς να ξέρουν το λόγο, γνωρίζοντας ωστόσο ένα πράγμα με σιγουριά, ότι σε πολύ λίγο καιρό θα τις έχουν ξεχάσει. Δεν τους νοιάζει κιόλας, γιατί δεν τους έχει κεντρίσει και το ενδιαφέρον ιδιαίτερα. Έτσι ο εγκέφαλός τους, αποθηκεύει διαρκώς άχρηστες πληροφορίες ως ένα διανοητικό κονσερβοκούτι. Οι πληροφορίες αυτές επίσης είναι άχρηστες διότι δεν βοηθούν το μαθητή σε τίποτα, αφού πολύ απλά δεν τις έχει κάνει κτήμα του. Οι πληροφορίες μπορούν να συνδυαστούν, να κοπούν και να ραφτούν ώστε να δημιουργήσεις σκέψεις για ένα και μοναδικό σκοπό. Να απαντήσεις ερωτήματα. Για να μπορέσεις να χρησιμοποιήσεις αυτές τις πληροφορίες με αυτό τον τρόπο όμως, πρέπει να τις έχεις κάνει κτήμα σου. Άρα για τον μαθητή, στον οποίο είναι ξένες και απλώς τις «μεταφέρει» δεν προσφέρουν κάτι, γιατί πρακτικά, δεν μπορεί να τις χρησιμοποιήσει και δεν μπορεί να απαντήσει σε κανένα πραγματικό ερώτημα, πέρα από τα στημένα ψευδοερωτήματα των εξετάσεων. Ερωτήματα που υπάρχουν για να υπάρχουν. Στην πραγματικότητα, η απάντηση σε ένα ερώτημα είναι μια πραγματική αναμέτρηση, πρέπει να παλέψεις, να σκεφτείς, να συνδυάσεις, να φανταστείς, να κρίνεις. Ενώ όταν είσαι στις εξετάσεις ουσιαστικά, τα ερωτήματα που απαντάς είναι απλώς η τελική παράσταση ύστερα από άπειρες πρόβες.
Πρέπει λοιπόν, να μάθεις στο νέο να αγαπάει αυτή τη μάχη, τη μάχη του ερωτήματος. Πρέπει από μικρός να εκτεθεί σε αυτή τη διαδικασία. Βήμα-βήμα, με μικρά ερωτήματα κάθε φορά, να εξοικειωθεί και να την αγαπήσει. Να αγαπήσει έτσι και την γνώση που τον βοηθάει σε αυτές τις μάχες, μάχες με αφετηρία είτε εξωτερική, δηλαδή ερωτήματα από άλλους, είτε ενδογενή. Ερωτήματα, δηλαδή, που θέτουμε εμείς στον εαυτό μας και καλούμαστε να απαντήσουμε∙ και αυτό γιατί; Ώστε να δημιουργήσουμε τον εαυτό μας, αλλά και ταυτοχρόνως να τον μάθουμε, να μάθουμε ποιος είναι και τι πιστεύει. Τι κάνει αντ’ αυτού το σχολείο; Δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν ρωτήθηκαν ποτέ, όπως λέει και ο πανεπιστημιακός δάσκαλος κ. Τραχανάς. Πώς να αγαπήσει κανείς μετά το ερώτημα; Αφού δεν το έχει συναντήσει ποτέ. Πώς να αγαπήσει τη γνώση αφού δεν έχει δει πού χρησιμεύει. Κάπως έτσι λοιπόν, το εκπαιδευτικό μας σύστημα κάνει τα παιδιά να σιχαίνονται τη γνώση και τη σκέψη. Έτσι κάνει την κοινωνία μας πιο κλειστόμυαλη και ευάλωτη σε χειραγώγηση, προπαγάνδα και όλα τα κακά του κόσμου. Όπως φαίνεται λοιπόν, το εκπαιδευτικό σύστημα (θα έπρεπε να) έχει μεγαλύτερη αξία από ένα κονσερβοκούτι…
