Του Μιχάλη Κοττάκη, πρώην συντάκτη μας
Αναμενόμενη ήταν μια δεύτερη αυξητική τάση των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού φέρνοντας την κοινωνία και την πολιτική ηγεσία που καλείται να διαχειριστεί το πρόβλημα σε δεινότατη θέση. Ωστόσο, ένας τέτοιος χαρακτηρισμός ευκόλως αποδίδεται σε μια κατόπιν εορτής παρατήρηση και ερμηνεία της ακολουθίας των γεγονότων. Το σημερινό σημείωμα δεν θα έχει ως επίκεντρο το ζήτημα της αυστηρότητας των μέτρων για την αποτροπή εξάπλωσης της επιδημίας, αλλά το ζήτημα της ατομικής ευθύνης και των πέριξ αυτής, εφόσον ο λαός με όπλο την ατομική και κοινωνική του ευθύνη εφαρμόζει τα επιβαλλόμενα μέτρα.

Μέχρι στιγμής η στάση των κυρίως φωνών του πολιτικού συστήματος της χώρας έχουν δώσει τα εύσημα στους Έλληνες πολίτες για την υπευθυνότητα που επέδειξαν σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο κατά την τήρηση των μέτρων. Το κυβερνών κόμμα παρουσιάζει το «success story» ως προς την αντιμετώπιση του κορωνοϊού προτάσσοντας την συνεργασία και την υπευθυνότητα των πολιτών σε συνάρτηση με το κράτος και την επιτελική λειτουργία του. Επιπλέον, η κυβέρνηση παρατηρώντας την πτώση του μέσου όρου ηλικίας των κρουσμάτων του Αυγούστου, τις συμπεριφορές και τα έκτροπα στη νυχτερινή διασκέδαση έσπευσε προς επίπληξη των νέων μέσω βίντεο τα οποία δημοσιεύθηκαν προ ημερών σε λογαριασμούς κυβερνητικών και όχι μόνο στελεχών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στον αντίποδα, η αξιωματική αντιπολίτευση τόνισε μόνο την ατομική ευθύνη των Ελλήνων αποδίδοντας την ευθύνη του εν μέρει εκτροχιασμού της διαχείρισης της κατάστασης του κορωνοϊού στους χειρισμούς της Νέας Δημοκρατίας.
Αμφότερα τα δύο μεγάλα κόμματα εκ των υστέρων συμπεραίνει κανείς πως έσπευσαν να καλοπιάσουν το λαό -ενδεχομένως- ενόψει μιας επικείμενης εκλογικής αναμέτρησης. Εξάλλου, τα σενάρια και οι φήμες περί προώρων εκλογών κάνουν κατά καιρούς την εμφάνισή τους στην ατζέντα των ΜΜΕ. Στην πραγματικότητα, πρωτεύοντα ρόλο έχει η υπευθυνότητα και η ωριμότητα των πολιτών. Αυτή θα τους οδηγήσει στην ευλαβική τήρηση των μέτρων και όχι στην κατ’ επίφαση εφαρμογή τους που στόχο έχει την αποφυγή της προβλεπόμενης χρηματικής ποινής. Αν οι πολίτες στο σύνολό τους δεν αντιλαμβάνονται ή έστω δεν σέβονται την αντίληψη των υπολοίπων ως προς τη σοβαρότητα της κατάστασης που δημιουργεί ο ιός, τότε κανένα νέο μέτρο δεν είναι ικανό να σταθεί εμπόδιο στην εξάπλωσή του. Η παραπάνω κατηγορία πολιτών δεν κατανοεί ούτε την ουσία ούτε το πλαίσιο στο οποίο θεσπίζονται οι οδηγίες υγειονομικής προστασίας.
Αν το πρόβλημα δεν φτάσει στην πόρτα του Έλληνα και σε ορισμένες περιπτώσεις αν δεν πληρώσει το τίμημα της υποτίμησης του προβλήματος δεν πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα να αποδεχθεί καν την ύπαρξη του προβλήματος. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα της παραπάνω θέσης είναι το νομοσχέδιο «Γιαννίτση» που στόχο είχε το «συμμάζεμα» του ασφαλιστικού, καθώς με βάση την μελέτη που είχε διεξάγει ο ίδιος ο υπουργός Γιαννίτσης, θα οδηγούμεθα στη χρεοκοπία. Για την ιστορία, το νομοσχέδιο εκείνο συνάντησε σκληρότατες αντιδράσεις, με αποτέλεσμα να εμποδιστεί η εφαρμογή του. Η συνέχεια της ιστορίας του ασφαλιστικού είναι γνωστή. Μέχρι, δηλαδή, να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τον ιό και την θνησιμότητα του και τα μετέπειτα κατάλοιπα του, το υποσύνολο των ανεύθυνων πολιτών τρέφεται από απείθεια, θεωρίες συνωμοσίας αλλά και από την ανωριμότητα των νέων. Οι μεν νέοι με την σκέψη ότι η νεότητα τους καθιστά άτρωτους. Οι δε συνωμοσιολόγοι εντοπίζονται σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες. Αμφότεροι δεν πείθονται όμως.
Οι ήδη διατυπωμένες θεωρίες σχετικά με τον κορωνοϊό έχουν ως κύριους άξονες τη μη ύπαρξη του ιού ή το γεγονός ότι αποτελεί μια απλή γρίπη. Την στιγμή όμως που τα μέτρα περιστέλλουν την ελευθερία του ατόμου η παραγωγή τέτοιων θεωριών οργιάζει στην κυριολεξία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο γενικότερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες τουλάχιστον έχουν αποτελέσει το θερμοκήπιο αυτών των ιδεών. Στα πλαίσια της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας της σκέψης δεν υπάρχουν σοβαρά αίτια περιορισμού απόψεων που διέπονται από έλλειψη ορθολογικότητας και απουσίας επιστημονικής μεθοδολογίας. Όμως όταν διακυβεύεται η δημόσια υγεία, τέτοιου είδους φωνές οφείλουν να σιωπούν. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται και η εντολή του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη για παραπομπή στη δικαιοσύνη όσων επιδίδονται σε διάδοση fake news και θεωριών συνωμοσίας στο διαδίκτυο και ποινική τους αξιολόγηση βάσει του άρθρου 183 του Ποινικού Κώδικα. Ωστόσο, η κυβέρνηση πρέπει να μην υποπέσει στο παράπτωμα της κατάχρησης των εξουσιών που της παρεχώρησε ο λαός στις 7 Ιουλίου του περασμένου έτους, τουτέστιν στην σίγαση των εναπομεινασών ορθολογικών φωνών που διαφωνούν με τους κυβερνητικούς χειρισμούς.
Με το άνοιγμα των σχολείων να απέχει λιγότερο από 20 μέρες η κυβέρνηση κλήθηκε και καλείται ακόμα να λάβει μια νέα δέσμη μέτρων για την αποτελεσματική λειτουργία της εκπαίδευσης. Σύντομα, δηλαδή, θα αρχίσει η επαναλειτουργία αυτής της μικρογραφίας της κοινωνίας. Αναλογικά, η θεώρηση όμως του σχολείου ως μικρογραφία της κοινωνίας συνεπάγεται με το γεγονός ότι υπάρχουν και θα υπάρξουν μαθητές με πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας ως αποτέλεσμα της επιρροής τους από τους γονείς. Τα παιδιά είναι ευάλωτα σε κάθε μορφή πλύσης εγκεφάλου από τον κοινωνικό τους περίγυρό και οι μιμητικές τους ικανότητες κατά την άντληση προτύπων από τους γονείς -στις μικρότερες ηλικίες ειδικότερα- είναι ιδιαίτερα υψηλές. Επίσης, ενθυμούμενοι τις δηλώσεις της καθηγήτριας Ελένης Γιαμαρέλλου ότι «το παιδί θα καμαρώνει που φοράει τη μάσκα», είναι απαραίτητο να γίνει σαφές ότι τα παιδιά, ιδιαιτέρως αυτά των μικρότερων ηλικιών, δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την ουσία των περιορισμών. Μέσα στην ανέμελη παιδική ξεγνοιασιά τους ανέκαθεν δεν βρίσκεται χώρος για την κατανόηση των δυσχερειών στις οποίες έχει περιέλθει η κοινωνία.
Η κοινωνία του Σχολείου καλείται και αυτή με τη σειρά της να αντιμετωπίσει τη μάστιγα της συνωμοσίας και της ανευθυνότητας που καταλήγει να έχει μια παρόμοια συμπεριφορά με έναν κακοήθη όγκο. Μεταφέρονται σαν καρκίνος στην περίπτωση του οποίου ο κακοήθης όγκος είναι η πηγή/ο παραγωγός της θεωρίας αυτής. Τις μετέπειτα μεταστάσεις του αποτελούν οι «μολυσμένοι»-«πεπληγμένοι» από τις απόψεις αυτές άνθρωποι-κύτταρα της κοινωνίας- βάζοντας σταδιακά σε κίνδυνο το σύνολο της κοινωνίας.