Φ.Κ. Συνέντευξη με τον Θοδωρή Παπακώστα (a.k.a. Archaeostoryteller)

Λένε πως όταν είσαι παθιασμένος με κάποιο γνωστικό αντικείμενο μπορείς να  το παρουσιάζεις στον καθένα με τρόπο που να του φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον. Γιατί; Γιατί ακριβώς αυτό σου το πάθος σε κάνει να βλέπεις αυτό το αντικείμενο με τρόπους που διαφεύγουν από το μάτι του κοινού, αδιάφορου συχνά εξωτερικού παρατηρητή.

Ένα απο τα πιο τρανά παραδείγματα τέτοιων ανθρώπων, ανθρώπων που βλέπουν το πάθος τους μέσα από πολύχρωμα γυαλιά, αποτελεί αυτό του Θοδωρή Παπακώστα, γνωστού και στο instagram ως «Αrchaeostoryteller». Απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Reading της Μ.Βρετανίας, με μεταπτυχιακό στην προϊστορική Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο του Nottingham και διδακτορικό στην Κλασσική Αρχαιολογία από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο Ted Papakostas είναι, εκτός απο διακεκριμένος αρχαιολόγος, διαχειριστής του πιο δημοφιλούς instagram προφίλ ιστορικού «κωμικού» περιεχομένου, ήδη μετρώντας μέχρι σήμερα τους 27,6 χιλιάδες ακόλουθους. Μέσα από το προφίλ του Archaeostoryteller, προσπαθεί να δώσει μια άλλη οπτική στην εκμάθηση της Ιστορίας, παρουσιάζοντας την υπό ένα κωμικό, «ποπ» πρίσμα.

Με χιούμορ και πολλή δημιουργικότητα, ψυχαγωγεί και μορφώνει το instagram με τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο.

Σε αυτή τη συνέντευξη τον υποδεχόμαστε στον Φοιτητικό Κόσμο, για να μας απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις για εκείνον, το προφίλ του, την κοινωνία αλλά και για την μεγάλη αγάπη του, την Ιστορία.

1) Η ιδέα της «ποπ» μορφής της ιστορίας είναι μια πολύ πρωτότυπη κίνηση και προτείνει μια νέα, πιο διαδραστική και άμεση όψη της ενασχόλησης με την Ιστορία. Από πού προέκυψε αυτό το concept; Τι θέλεις να αντλήσουν οι ακόλουθοί σου από αυτού του είδους το περιεχόμενο και ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου σε αυτό μέχρι στιγμής;

Το concept προέκυψε τυχαία. Επιρροές πάντα υπάρχουν και πολλές φορές συμβαίνουν χωρίς να τις καταλαβαίνεις. Αν επιλέγεις αυτά που κοιτάς, διαβάζεις, παρακολουθείς, να είναι χαμηλής ποιότητας, το μυαλό σου με αυτά θα δουλέψει. Αν επιλέγεις από την άλλη να έχεις προσλαμβάνουσες από μεγάλη ποικιλία πηγών, αναγκαστικά το μυαλό σου θα αρχίσει να συνδυάζει πολύ περισσότερα πράγματα. Να στο πω απλά: Αν βλέπεις μόνο μαύρο, θα σκέφτεσαι μαύρο. Δες λίγο κι άλλα χρώματα.

Αυτό που θέλω να αντλήσουν όσοι παρακολουθούν το archaeostoryteller είναι η αντίληψη ότι η αρχαιογνωσία είναι κάτι που μας αφορά όλους, έχει πλάκα, έχει χαβαλέ, έχει συγκίνηση, έχει γενικά πράγματα που θα μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους μέσα από την απόκτηση γνώσης. Και επειδή η γνώση τρομάζει, ας πούμε σε αυτό το σημείο πως γνώση είναι η συγκέντρωση πληροφοριών. Δεν χρειάζεται να γίνεται με «διδακτικό» τρόπο μόνο.

2) Ποια είναι η πηγή έμπνευσης του εκάστοτε post; είναι αντικείμενο που μελετάς την δεδομένη στιγμή στο πλαίσιο της δουλειάς σου, είναι αποτέλεσμα κάποιας επίσκεψης σε αρχαιολογικό χώρο κλπ.;

Πολλές πηγές ταυτόχρονα. Μπορεί να είναι κάτι που μελετώ, μία αφορμή από κάποιο τωρινό συμβάν, κάτι που μπορεί να είναι της μόδας, ή και κάτι τελείως άσχετο και πανανθρώπινο που απλά μου ήρθε ως ιδέα.

3)Έχεις κάποια ιστορική κατεύθυνση, περίοδο, πρόσωπο ή συμβάν που σου αρέσει περισσότερο να διακωμωδείς μέσα από τα posts σου;

Γενικά, επιλέγω να κάνω πολλά περισσότερα ποστ για την κλασική αρχαιότητα, γιατί αυτή γνωρίζω καλύτερα και απολαμβάνω περισσότερο. Κάνω λιγότερα για προϊστορία ή για ρωμαϊκή εποχή. Και καθόλου για Βυζάντιο, γιατί δεν το γνωρίζω. Είναι καλό να μιλάμε για πράγματα που γνωρίζουμε. Δεν μπορούμε να έχουμε δημόσια γνώμη όλοι για όλα. Άλλο η γνώμη κι άλλο η γνώση.

4) Τον περασμένο Δεκέμβρη έδωσες μια ομιλία στο TedXAthens, δίνοντας πάλι στο κοινό μία διασκεδαστική μορφή ιστορικής ανάλυσης που έμοιαζε κάπως με ένα πολύ επιμορφωτικό «stand up» comedy. Μίλησέ μας για αυτήν την εμπειρία.

Ήταν φανταστική εμπειρία. Και γιατί η ομάδα του tedx Athens με την πολύχρονη εμπειρία τους ξέρουν τι κάνουν και με βοήθησαν πάρα πολύ, φροντίζοντας να μου κάνουν την όλη εμπειρία πολύ ευχάριστη, αλλά και γιατί το κοινό αντέδρασε πολύ θετικότερα από ότι περίμενα. Ήθελα να πιστεύω πως η πιο ανάλαφρη και εύθυμη προσέγγιση της αρχαιότητας θα άρεσε, αλλά δεν περίμενα τόσο. Δεν ήταν φυσικά όλο μόνο κωμικό. Είναι ωραίο να βλέπεις τον κόσμο να ανακαλύπτει και την σκοτεινή ή συγκινητική πλευρά του παρελθόντος.

5) Μέσα από το προφίλ σου δίνεις, με έναν διασκεδαστικό, χιουμοριστικό τρόπο, πολλά ερεθίσματα για να ασχοληθεί ο οποιοσδήποτε με την Ιστορία. Είναι αλήθεια ότι η σχέση πολλών , ειδικά των πιο νέων ηλικιακά με την επιστήμη αυτήν είναι ελλειματική ως προς πολλές, ακόμα και «στοιχειώδεις» πτυχές της. Αρκετοί είναι αυτοί που, είτε άμεσα, είτε έμμεσα αδιαφορούν για αυτήν, εκλαμβάνοντάς την ως μια αμελητέα ασχολία που έχει λίγα να προσφέρει στον σύγχρονο, τεχνοκρατικό τρόπο ζωής. Ποια είναι η απάντησή σου σε αυτήν την νοοτροπία;

Γελάω όταν ακούω ότι η ιστορία δεν έχει χρησιμότητα.

Δοκίμασε να κάνεις οτιδήποτε, ή να ασχοληθείς με οτιδήποτε, ξεκινώντας με τον όρο να μην μάθεις τίποτε για το τι έχει συμβεί στον τομέα αυτό στο παρελθόν. Είτε απώτερο, είτε πιο πρόσφατο. Άντε να σε δω αν θα τα καταφέρεις. Θα πας στα τυφλά και θα φας τα μούτρα σου. Η ιστοριογνωσία και η αρχαιογνωσια τώρα, είναι χρήσιμη αν θες να σχηματίσεις μια κοσμοθεωρία του τι συμβαίνει γύρω σου. Ναι, αν το μόνο που σε νοιάζει είναι να είσαι σε μια διαδικαστική εργασία χωρίς σκέψη, να μην έχεις θέση στον κόσμο που ζεις, απλά να τρως και να πίνεις, να κοιμάσαι και να πηγαίνεις στη δουλειά χωρίς σκέψη, τότε οκ, πάω πάσο. Ζησε ως μηχάνημα, δικαίωμά σου είναι. Αλλά αν δεν σε καλύπτει αυτό και σε ενδιαφέρει να μη βαραίνεις απλά τη γη με τα κιλά σου, η ιστορία είναι το πρώτο που θα σε βοηθήσει να ξεκλειδώσεις και να καταλάβεις τι συμβαίνει γύρω σου και γιατί. Όπως δεν πρόκειται ποτέ να καταλάβεις έναν συνάνθρωπο ή συνεργάτη σου αν δεν μάθεις πέντε πράγματα για αυτόν, έτσι δεν θα καταλάβεις ποτέ και την κοινωνία.

6)Τι γνώμη έχεις για τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η ιστορία στα σχολεία; Υπάρχει ευθύνη του κράτους, πέραν της εκπαίδευσης, για περεταίρω αλληλεπίδραση της κοινωνίας με την ιστορική της κληρονομιά;

Υπάρχει ευθύνη, αλλά δεν είναι τόσο μεγάλη ή τόσο μοναδική όσο νομίζουμε. Διδασκόμαστε στα σχολεία την ιστορία που επιλέγουμε να διδαχτούμε. Δεν είδα πολλούς να βάζουν στις πρώτες θέσεις των απαιτήσεων τους προεκλογικά την μόρφωση και τον πολιτισμό. Και μιλώ για τους ψηφοφόρους. Να το απαιτήσουν από τους εκλεγμένους. Πέραν αυτού, η ιστορία δεν μπορεί να διδαχτεί ΠΛΗΡΩΣ στα σχολεία. Δεν είναι απλά εφικτό. Ούτε χρειάζεται να γίνουμε όλοι ιστορικοί. Αυτό που πρέπει να πάρουμε είναι τα βασικά και την χαρά της γνώσης. Σε αυτό όμως φταίει πάλι η συνολική μας νοοτροπία ως κοινωνία. «Δεν μας τα έμαθαν στο σχολείο» σου λέει ο άλλος. Ε, οκ… κι εσύ αφού είδες ότι δεν πήρες επαρκή πληροφορία, τι έκανες; Επαναπαύθηκες; Πάρτην τώρα! Γιατί πρέπει η απόκτηση γνώσης να σταματάει στα 18; Γιατί οι γονείς δεν θεωρούν απαραίτητο να αποκτήσουν και οι ίδιοι παραπάνω γνώσεις για να τσιγκλίσουν και τα παιδιά τους να γίνουν εραστές της γνώσης;

7) Πέρα απο το μεγάλο κύμα του «ωχαδερφισμού» που πλήττει την ιστορική ενασχόληση, παρατηρείται επίσης και μια διαχρονική τάση που φαίνεται να απηχεί στην Ελλάδα του 2020, αποτελώντας μια πλέον καθιερωμένη πρακτική εξαγωγής συμπερασμάτων για πολλούς Έλληνες: Την αρχαιολογική συνωμοσιολογία. Σε τι οφείλει την απήχησή της αυτή  η «αντι-επιστήμη»;

Πόσο καλό ή κακό αποφέρουν τέτοιες  κατευθύνσεις;

Καλό δεν αποφέρουν. Ούτε τεράστιο κακό. Δεν μπορείς να πείσεις κανέναν ότι η Γη δεν είναι επίπεδη αν επιλέγει να το πιστεύει. Δυστυχώς έτσι λειτουργεί το πράγμα. Δεν μπορεί πάντα η επίσημη επιστήμη να νικήσει τη συνωμοσιολογία, γιατί η συνωμοσιολογία είναι δημιουργημένη έτσι ώστε να «γεμίζει τα κενά», να φτιάχνει ένα εύκολο φανταστικό αφήγημα (κι ας μην έχει ρεαλιστική βάση) και να ξεγλυστράει από κάθε αντίλογο. Η φύση της συνωμοσιολογίας είναι να καλύπτει τα ψυχολογικά ελλείμματα αυτών που την πιστεύουν, ότι αυτοί είναι οι πεφωτισμένοι… που βγήκαν από το Matrix, που δεν τους πιάνεις κορόιδο… που… που… που… Μπορείς να βοηθήσεις κάποιους που λόγω έλλειψης πληροφοριών, μπορεί να έχουν λανθασμένη αντίληψη, αυτό ναι, γίνεται. Και αυτό λύνεται εύκολα με τη συζήτηση με κάποιον ειδικό επιστήμονα.

8) Επομένως, ποια είναι η θέση σου σε ζητήματα που η συνωμοσιολογία προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, όπως αυτό της Αμφίπολης και του πραγματικού «ενοίκου» της, αλλά και τις διάφορες θεωρίες για την τοποθεσία του τάφου του Μ.Αλεξάνδρου; (Δεν θα ρωτήσω για αρχαίους εξωγήινους, γιατί δεν θέλω να το παρατραβήξω…)

Μα, με ρωτάς να πάρω θέση για πράγματα που η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει ακόμη, γι’ αυτό ακριβώς έρχεται η τσαρλατανο-ψευδοεπιστήμη να δώσει αυτή τις δικές της εύπεπτες απαντήσεις. Η επιστήμη δεν είναι αυτό που θα απαντήσει άμεσα στα πάντα. Η επιστήμη γεννήθηκε για να κάνει τις σωστές ερωτήσεις και να συνεχίζει να παίρνει απαντήσεις σταδιακά, με σιγουριά και ασφάλεια.

9) Είναι σημαντικός ο ρόλος της οικογένειας ως φορέας ιστορικής καλλιέργειας σε ένα παιδί;

Πόσο θετικά ή αρνητικά μπορεί να το επηρεάσει στην αντίληψή του για την Ιστορία και -γιατί όχι- στην επιλογή μίας επαγγελματικής σταδιοδρομίας στον χώρο;

Είναι τεράστιος ο ρόλος, όπως σου είπα και πιο πάνω. Αν εγώ κι εσύ δεν πάρουμε τα παιδιά μας να τα πάμε σε ένα χώρο πολιτισμού, σε ένα μουσείο, σε ένα θέατρο, σε ένα διαδραστικό κέντρο επιστημών, το παιδί δεν έχει τρόπο να τα ανακαλύψει. Ίσως λίγο, μέσα σε μια τάξη μαζί με άλλα 20-30 παιδιά. Αλλά αρκεί αυτό; Η βασικότερη κοινωνικοποίησή μας γίνεται μέσα στο σπίτι μας.

10) Πόσο καλή είναι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση που λαμβάνουν οι έλληνες φοιτητές της Ιστορίας στα διάφορα πανεπιστήμια της χώρας; Τι συμβαίνει στον χώρο των επαγγελματικών δικαιωμάτων; Υπάρχει χώρος για εμπλουτισμό των προγραμμάτων σπουδών;

Τρεις ερωτήσεις σε μία, και μάλιστα που επιδέχονται τεράστιων απαντήσεων. Έτσι είσαι; 1) Είναι καλή η εκπαίδευση στα τμήματα ιστορίας και αρχαιολογίας. 2) Συμβαίνουν διάφορα πράγματα. 3) Ναι.

11) Ποια είναι η θέση σου για την κρατική διαχείρηση σε ζητήματα όπως τα αρχαία στο μετρό της Θεσσ/νικης, καθώς και τα «μπετά» στην Ακρόπολη; Δηλώνουν αυτά τα ζητήματα, για σένα, μια πολιτική που απαξιώνει την αρχαιολογική κληρονομιά της χώρας;

Όχι, δεν είναι θέμα απαξίωσης, είναι θέμα διαφορετικής αντίληψης διαχείρισης των καταλοίπων του παρελθόντος. Και τα δυο που προανέφερες είναι συζητήσεις τεράστιες από μόνες τους. Και το βασικότερο είναι πως εμπλέκονται καθαρά πολιτικές αποφάσεις μέσα σε αυτό, που περιπλέκουν τα πράγματα. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αρχαιολογία είναι πολιτική και η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να είναι ευθύνη του κράτους.

12) Τι έχουμε να να περιμένουμε στο μέλλον απο τον archaeostoryteller και την «ποπ» ιστορία του;

Κακό χαμό. Έχω πολλά που ετοιμάζω, και μεμονωμένα και συνεργασίες, καθώς και πολύ περισσότερα ακόμη στο μυαλό μου. O Archaeostoryteller είναι ακόμη στην αρχή. Το αμέσως επόμενο βήμα είναι να κυκλοφορήσει το βιβλίο που έγραψα, όπου περιγράφω όλη την ελληνική αρχαιότητα με απλό και γρήγορο τρόπο για όποιον θέλει να την βάλει λίγο σε τάξη στο μυαλό του, πριν αρχίσει να την εξερευνά περισσότερο.

13) Κλείνοντας, ποια είναι η συμβουλή σου σε όσους αγαπάνε την Ιστορία και σε όσους ενδεχομένως θέλουν να ασχοληθούν με αυτήν, επαγγελματικά και μη;

Επαγγελματικά θα ασχοληθούν όσοι έχουν την αντίστοιχη κατάρτιση. Ερασιτεχνικά όμως, είναι ένα πεδίο που μας χωράει όλους. Είναι απολαυστικό και μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους: βιβλία, περιοδικά, ταινίες, σειρές, μουσεία, αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι, εκδρομές, ταξίδια, συζητήσεις, αναζητήσεις, απορίες… γενικά χίλια δυο πράγματα που μπορούν να κάνουν τη φαντασία σου και το μυαλό σου να εκραγεί!