Τέχνη, Τέχνη είσαι εδώ;

Θα ήθελα σήμερα να σου εκφράσω κάποιους προβληματισμούς μου πάνω στην Τέχνη…

H Τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Μουσική, μουσικοί στο δρόμο, κινηματογράφος, γκράφιτι, ποίηση, λογοτεχνία, αγάλματα στις πλατείες, θέατρο. Η τέχνη είναι εκεί κάθε μέρα – κάθε ώρα. Μπορούμε όμως να την δούμε; Τι είναι Τέχνη; Και πώς πρέπει να την προσεγγίζουμε;

Η Τέχνη αποτελεί ένα σχόλιο πάνω στα πράγματα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι στην Τέχνη υπάρχουν πολλές διαδρομές, πολλές οπτικές, πολλές αντιλήψεις, πολλές προσεγγίσεις. Για αυτό και πρέπει να αναδεικνύεται ως κοινωνικό φαινόμενο.

Οτιδήποτε μπορεί να αποτελεί έργο τέχνης. Κανείς δεν μπορεί να κρίνει τι είναι και τι δεν είναι Τέχνη. Και δεν έχει και ιδιαίτερο νόημα να γίνει κάποιου τέτοιου είδους προσπάθεια. Αυτοσκοπός της τέχνης είναι να προβληματίσει τον δέκτη, διότι αντανακλά τους πολλαπλούς τρόπους που στεκόμαστε τόσο απέναντι στον εαυτό μας όσο και στους άλλους. Ακόμα κι όταν ο καλλιτέχνης απέχει από το κοινωνικοπολιτιστικό γίγνεσθαι, το λεγόμενο «l’art pour l’art» – η Τέχνη για την Τέχνη δηλαδή, ακόμη και τότε η Τέχνη αποτελεί στάση. Η Τέχνη πάντα εξυπηρετεί την κοινωνία. Ακόμα και οι πιο απάνθρωπες κοινωνίες είχαν αναπτύξει την δικιά τους μορφή τέχνης (όπως για παράδειγμα στις ναζιστικές κοινωνίες). Για αυτό αναμφίβολα η Τέχνη αποτελεί το κομμάτι αυτό του πολιτισμού που αλλάζει διαρκώς και ριζικά.

Αν και ο χώρος της Τέχνης θεωρείται από τους πιο ελευθέρους, συνεχίζουν να κυριαρχούν αρκετές περιοριστικές αντιλήψεις που μας εμποδίζουν να την αναγνωρίζουμε στην καθημερινότητά μας και να την κρίνουμε. Ένα σχετικά μικρό σε διάρκεια καλλιτεχνικό ρεύμα του 19^ου αιώνα, ο ρεαλισμός, έχει δώσει την λανθασμένη εντύπωση πως ο ορατός κόσμος πρέπει να αναπαρίσταται «τέλεια». Κι εδώ συμπληρώνει άλλη μια λανθασμένη προσέγγιση, ότι δηλαδή η Τέχνη είναι υπεύθυνη να μεταδίδει όμορφα συναισθήματα και μηνύματα, να εξιδανικεύει το αντικείμενο. Πόσο περιοριστικό είναι αυτό; Τόσο για τον καλλιτέχνη, όσο και για τον δέκτη.

Από την στιγμή που βλέπουμε και νιώθουμε υποκειμενικά, είναι υγιές η Τέχνη να αποτυπώνει διαφορετικές αξίες και τάσεις. Μερικές φόρες είναι προτιμότερο να αντικρίσουμε κάτι σοκαριστικό πάρα μια όμορφη εικόνα. Η Τέχνη δεν θα έπρεπε να είναι συνυφασμένη με θετική επίδραση και να χαρακτηρίζεται μονάχα ως θετικό φαινόμενο. Οι αξίες που μεταφέρει μπορούν να είναι όσο αρνητικές όσο και θετικές. Ειδάλλως, θα βρισκόμαστε διαρκώς απέναντι από εξιδανικευμένα αντικείμενα, μυθικά. Αυτό έπεται δύο κακά: Δημιουργούμαι πλαστή εικόνα για το αντικείμενο και καλλιεργείται λατρευτική στάση απέναντι του με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση ανάμεσα στην υφή του αντικειμένου και στο πώς εμείς το αντιλαμβανόμαστε.

Τα έργα τέχνης δεν φτιάχνονται για να είναι όμορφα και να τα θαυμάζουμε, τα έργα τέχνης είναι εκεί για να μας κάνουν να στοχαζόμαστε. Κανένα αντικείμενο δεν έχει από μόνο του θετική επίδραση. Αυτή αποκτάται από την στάση που έχω εγώ. Εγώ ενεργοποιώ τα έργα τέχνης.

Αν υπήρχε ένα μόνο μέτρο κρίσης για τα έργα τέχνης, αυτό είναι οι ανθρώπινες αξίες. Διότι αυτό εκφράζει η τέχνη, ανθρώπινες αξίες, και πρέπει να κρίνεται από αυτές. Ίσως είναι ο μόνος τρόπος να μελετήσουμε ένα έργο πιο αντικειμενικά. Αλλά ακόμη και τότε πρέπει να επιλέξουμε… Ποιο έργο θα κρίνουμε; Και με ποιες αξίες; Τις δικές μας; ‘Η της εποχής που δημιουργήθηκε;

Κλείνοντας, θέλω να σου πω πως εσύ μπορεί να ήθελες να σου μιλήσω για πράγματα ασύλληπτα και άπιαστα και έννοιες της «υψηλής» κοινωνίας. Μα εγώ… δεν ζω εκεί… Η πρόσληψη των εικόνων, δομείται επί του συστήματος αξιών του δέκτη. Και ας μην ξεχνάμε, κι εγώ κι εσύ, πως η τέχνη που δημιουργείται με υποκειμενισμό προσεγγίζεται και με υποκειμενισμό, κι ότι η ομορφιά μπορεί να είναι (και συνήθως είναι) απατηλή.