Του Ανδρέα-Γεώργιου Σκίννερ, φοιτητή και εξωτερικού μας συνεργάτη (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας-Πάντειο Πανεπιστήμιο)
Όταν με τον Βαγγέλη Βαλαβάνη γράφαμε τον απολογισμό των παντειακών αντιμαθημάτων, είχα ασχοληθεί πολύ με τον κίνδυνο που παρουσιάζουν τα υβριδικά μαθήματα για το μέλλον των Πανεπιστημίων. Στην αναμονή, όμως, της δημοσίευσης του άρθρου, η Νίκη Κεραμέως ανακοίνωσε την πλήρης δια ζώσης επαναλειτουργία των Πανεπιστημίων, οπότε το κομμάτι για τα υβριδικά μαθήματα δέχτηκε “τσεκούρι”. Πρόσεξα, όμως, να τονίσω ότι ο κίνδυνος των υβριδικών δεν είχε εξαφανιστεί, αλλά είχε έρθει πιο κοντά· τα υβριδικά μαθήματα ως λύση στον δια ζώσης συνωστισμό θα ήταν πιο εύπεπτα από την απλή εφαρμογή τους.
Και γαρ τι βλέπουμε; «Ανεξάρτητες» παρατάξεις να απαιτούν υβριδικά μαθήματα και καθηγητές να τα εφαρμόζουν μονομερώς και αυθαίρετα, όλα με αφορμή τον δια ζώσης συνωστισμό. Στο πρόβλημα που η ίδια η κυβέρνηση εξ εσκεμμένης αμελείας δημιούργησε. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα ήταν αυτό που παρουσιάστηκε στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου, όπου για διευκόλυνση δύο ευπαθών καθηγητών ελήφθη απόφαση που επέτρεπε τα υβριδικά μαθήματα. Όρμησαν μετά οι μη ευπαθείς να κάνουν υβριδικά και τα δικά τους μαθήματα, χωρίς λόγο, ξεσηκώνοντας την αντίδραση του Συλλόγου Φοιτητών, ο οποίος απαίτησε ανάκληση της απόφασης.
Συγκεκριμένα, στο Τμήμα είχε δημιουργηθεί ένα κλίμα «Black Friday», με τους φοιτητές να πλακώνονται ποιοι 20 θα προλάβουν να δηλώσουν στο e-class και να κάνουν κράτηση εισιτηρίου για τη δια ζώσης παρακολούθηση των μαθημάτων τους. Όλοι οι υπόλοιποι ανακατευθύνονταν στο MS Teams. Αυτός ο άδικος τραγέλαφος, βέβαια, ήταν απλώς το τραγελαφικό προσωπείο της πραγματικής αδικίας που συνιστούν τα υβριδικά μαθήματα. Ως απλώς ειπείν, δημιουργούν φοιτητές δύο ταχυτήτων.
«Ποια ταχύτητα άραγε ευνοείται; Ακούγεται χαζό ερώτημα, αφού, όποια και να ευνοείται, ξεκάθαρα η άλλη αδικείται. Έχει, όμως, μεγάλη σημασία η απάντηση, καθώς αφορά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς το Πανεπιστήμιο. Δική μου άποψη είναι πως ευνοούνται όσοι παρακολουθούν δια ζώσης και δεν θα την τεκμηριώσω. Όσοι σπούδασαν τα τελευταία δύο χρόνια το έχουν ζήσει και το ξέρουν. Την αντίθετη άποψη την έχω δει να στηρίζεται πάνω σε ένα μόνο επιχείρημα: ότι η εξέταση είναι πιο εύκολη εξ αποστάσεως. Αυτή η άποψη, με άλλα λόγια, απαιτεί την ολοκλήρωση της μεταμόρφωσης του Πανεπιστημίου σε εξεταστικό κέντρο, σε σχολείο plus, απαιτεί τη θανάτωση της επιστήμης, της έρευνας και της ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών».
Φαίνεται πως η διαίρεση των φοιτητών και μελλοντικών εργαζομένων σε όλο και περισσότερες ταχύτητες είναι ξεκάθαρη επιθυμία της κυβέρνησης και του νεοφιλελεύθερου συστήματος στο οποίο αυτή εντάσσεται, μετά από την άμβλυνση των ανισοτήτων που χάρισε η σοσιαλδημοκρατία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Πώς προκύπτει αυτό; Με βήματα.
- Το πρώτο βήμα σαφώς είναι η ΕΒΕ, με την οποία δεκάδες χιλιάδες μαθητών μένουν εκτός Πανεπιστημίων και ωθούνται στα ΙΕΚ ή στην αιώνια «ανειδίκευτη» εργασία.
- Έπεται η βάση μετεγγραφής, με την οποία η συντριπτική πλειοψηφία όσων εισήχθησαν σε ΑΕΙ της περιφέρειας αποκλείονται από τη μετεγγραφή σε ΑΕΙ των αστικών κέντρων της χώρας και έτσι ωθούνται στην φοίτηση χωρίς παρακολούθηση· ή στην παρακολούθηση εξ αποστάσεως, στα υβριδικά μαθήματα.
- Τέλος, με τα υβριδικά μαθήματα, τα οποία δρομολογεί η κυβέρνηση με τον τρόπο που άνοιξαν οι σχολές, οι μισοί φοιτητές ωθούνται στη γελοιότητα που ζήσαμε τα τελευταία 3 εξάμηνα. Με έναν αστερίσκο.
Ποιοι αποκλείονται με την ΕΒΕ; Κυρίως οι χαμηλόβαθμοι, οι οποίοι τείνουν να είναι χαμηλοεισοδηματίες των αστικών κέντρων. Ποιοι αποκλείονται με τη βάση μετεγγραφής; Κυρίως οι χαμηλόβαθμοι, που τείνουν να είναι χαμηλοεισοδηματίες των αστικών κέντρων. Ποιοι, όμως, δεν μπορούν να παρακολουθήσουν εξ αποστάσεως ελλείψει υποδομών; Κυρίως οι χαμηλοεισοδηματίες των αστικών κέντρων. Το πόσο σφοδρός αποκλεισμός είναι αυτός αποδείχθηκε πέρυσι, με την αποτυχία του προγράμματος «Ψηφιακή Μέριμνα». Ούτε ένα άπαξ επίδομα 200€ μπορεί να τον υπερβεί.
Εδώ, όμως, με την αναφορά στη βάση μετεγγραφής, αρχίζει και φαίνεται η δεύτερη, μακροχρόνια και πιο επικίνδυνη συνέπεια των υβριδικών μαθημάτων. Γιατί το ένα επιχείρημα υπέρ της τηλεκπαίδευσης ήταν ότι υπερβαίνει τον αποκλεισμό αυτών που δεν μπορούν να μεταβούν στον τόπο σπουδών τους, και η πρώτη και επιφανέστερη ομάδα αυτών θα είναι οι αποκλεισμένοι της βάσης μετεγγραφής· άλλωστε, αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι φοιτητές αναζητούν μετεγγραφή. Και με αυτόν τον τρόπο, η τηλεκπαίδευση και το υβριδικό μάθημα παρουσιάζονται ως «προοδευτικά» μέτρα, αφού αίρουν αποκλεισμούς (τεχνητούς, ασφαλώς, της κυβερνήσεως γεννήματα) και όποιος αντιτίθεται σε αυτά ως υπέρμαχος της αδικίας. Για τους αποκλεισμούς της τηλεκπαίδευσης, ούτε λόγος: ούτε ένα άπαξ επίδομα €200.
Στην πραγματικότητα, αυτή η αλληλουχία σκέψεων προδίδει τον κίνδυνο: το υβριδικό μάθημα σήμερα αίρει τον αποκλεισμό όσων δεν μπορούν να παρακολουθήσουν δια ζώσης για λόγους υγείας, αύριο τον αίρει για όσους αποκλείονται με τη βάση μετεγγραφής και τελικά τον αίρει για όσους δε σπουδάζουν στον τόπο διαμονής τους εν γένει, καθώς οι μετεγγραφές σταδιακά θα περιορίζονται όλο και περισσότερο, καθώς οι εστίες θα συνεχίζουν να μη χτίζονται, να μη συντηρούνται, και τελικά να μην υφίστανται.
«Κι αν αυτή η επαγωγή φαίνεται τραβηγμένη, παραθέτω ένα αυτοαναφορικό απόσπασμα από τον Ιούλιο: «Για το Υπουργείο, η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει. Αυτό ήταν ήδη γνωστό από τις σχολικές καταλήψεις Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου, όταν το Webex λειτούργησε απεργοσπαστικά και επιβεβαιώνεται από την είδηση που κυκλοφόρησε κατά τη συγγραφή του παρόντος: η Νίκη Κεραμέως σκέφτεται το άνοιγμα των Πανεπιστημίων μόνο για τους εμβολιασμένους φοιτητές· οι υπόλοιποι να συνεχίσουν εξ αποστάσεως.»
Με άλλα λόγια, τα υβριδικά μαθήματα, αυτό που παρουσιάζεται ως λύση στο πρόβλημα, στην πραγματικότητα το διευκολύνει, το διαιωνίζει και το κανονικοποιεί: ο αποκλεισμός από τις σπουδές παραμένει και αυτές υποκαθίστανται από την τηλεκπαίδευση, και η υποκατάσταση των σπουδών από την τηλεκπαίδευση επιτρέπει την επέκταση του αποκλεισμού.
Με τον τρόπο αυτό, τα υβριδικά μαθήματα αποτελούν μία δεύτερη ΕΒΕ, μια soft ΕΒΕ, έναν ξεκάθαρα πια οικονομικό αποκλεισμό για όσους δεν έχουν τα χρήματα που απαιτούν οι απαραίτητες υποδομές, ο οποίος, και να ξεπεραστεί, προσφέρει υποβαθμισμένες και όχι κανονικές σπουδές.
Η λύση στο πρόβλημα του αποκλεισμού, δεν είναι το βάλσαμο στα συμπτώματά του. Είναι το φάρμακο που θα τον ξεριζώσει, είναι να ξεπεραστούν έμπρακτα τα αίτιά του. Τώρα με την πανδημία, αυτό σημαίνει επιπλέον αίθουσες και διδάσκοντες, δωρεάν τεστ για όλους, μικρότερα τμήματα. Μετά την πανδημία θα σημαίνει μετεγγραφές και εστίες για όσους τις χρειάζονται. Όχι υβριδικά μαθήματα.