Το Φοιτητικό Κίνημα στην Κατοχή

Μακριά από τα συνηθισμένα, τα λίγο-πολύ γνωστά, η Ιστορία του Φ.Κ. επιστρέφει και σας ταξιδεύει σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της σύγχρονης ιστορίας μας. Τους άγνωστους αγώνες των φοιτητών κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Νέες και νέοι σαν εμάς, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με ό,τι πιο σκοτεινό, αιμοβόρο και ανθρωποφάγο υπήρξε ποτέ, τις ναζιστικές δυνάμεις και τους ντόπιους συνεργάτες τους, δοσίλογους και μαυραγορίτες.

Πανεπιστήμιο (σημ.  Νομική), Πολυτεχνείο και Πάντειος είναι τα προπύργια του φοιτητικού κινήματος στην Αθήνα της Κατοχής.  Πολλές οργανώσεις (με το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο) θα  ανοίξουν το δρόμο για την πρώτη  μεγάλη φοιτητική διαδήλωση (28/10/1941) με 1.500 φοιτητές να τιμούν την επέτειο της 28^ης με στεφάνια στον Άγνωστο Στρατιώτη. Λίγες μέρες αργότερα στις 17 Νοεμβρίου θα ακολουθήσει και το Ε.Μ.Π. τις φοιτητικές απεργίες, με 4.000 σπουδαστές  να βγαίνουν στους δρόμους.

Σταδιακά διαμορφώνονται οι πρώτες οργανώσεις, όπως το Ε.Α.Μ. Νέων, η Ο.Κ.ΝΕ. (Νεολαία ΚΚΕ) και η Πανελ. Εν. Αγων. Νέων (ΠΕΑΝ). Η ΠΕΑΝ θα οργανώσει το 1^ο πετυχημένο σαμποτάζ στο κέντρο της Αθήνας, ανατινάζοντας όλο το κτήριο της ΕΣΠΟ (ελληνική φιλοναζιστική οργάνωση), το οποίο αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τους Ναζί. Άξια αναφοράς είναι και η «Λεύτερη Νέα», μια αμιγώς γυναικεία οργάνωση με 10 μήνες ζωής και συμμετοχή στις μεγάλες διαδηλώσεις. Φεβρουάριος 1942: Γεννιέται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (Ε.Π.Ο.Ν.), η μεγαλύτερη και μαζικότερη αντιστασιακή ομάδα των φοιτητών.

Η έκδοση εφημερίδων, το μοίρασμα προκηρύξεων και το γράψιμο συνθημάτων σε τοίχους (παίζοντας τη ζωή τους κορώνα-γράμματα) ήταν στην ημερήσια διάταξη των Επονιτών. Την πιο αξιόλογη οργάνωση συναντούμε στην Ο.Κ.ΝΕ. του Ε.Μ.Π. και την έντονη κινητοποίησή της για τη δημιουργία του Ταμείου Απόρων Σπουδαστών (Τ.Α.Σ.), το οποίο παρέχει το απαραίτητο για την επιβίωση συσσίτιο στους σπουδαστές.

Η κορυφαία περίοδος του φοιτητικού κινήματος της Κατοχής είναι το πρώτο επτάμηνο του 1943. Στις μεγαλύτερες διαδηλώσεις οι νέες και οι νέοι θα δώσουν δυναμικό παρών, όπως σε αυτή κατά της πολιτικής επιστράτευσης (με την Ελλάδα να κατορθώνει να είναι η μόνη χώρα που δεν έστειλε εργάτες στη Γερμανία),  στις κινητοποιήσεις για τις μαζικές εκτελέσεις (25/3/1943) και στην μεγάλη πορεία (Ιούλιος 1943) για την μη επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής. Πυροβολισμοί, αμέτρητες συλλήψεις και οι πρώτοι νεκροί, με το Ε.Μ.Π. να μετρά 18 φοιτητές (3 κατέληξαν από πυροβολισμούς και 8 ύστερα από πολυήμερα βασανιστήρια στα κρατητήρια των Ες-Ες).

Πόσοι όμως ήταν; Αυτό αποτελεί ένα δύσκολο ερώτημα. Τα γραφήματα της ΟΚΝΕ του ΕΜΠ (οι φοιτητές κρατούσαν αρχείο των συνελεύσεων-συναντήσεων) μας διαφωτίζουν αρκετά για το πώς, πότε και πόσο μαζικό ήταν το φοιτητικό κίνημα του 1941-1944. Το Πανεπιστήμιο  έχει τους περισσότερους σπουδαστές, το ΕΜΠ τον καλύτερο συντονισμό και η «νεότερη» Πάντειος (έτος ίδρυσης 1930) με τους λίγους φοιτητές και έντονη συμμετοχή σε σαμποτάζ, πορείες κλπ. «Καρδιά» όλων αυτών δεν αποτελεί άλλη από την ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ Νέων, με την ένοπλη πλέον φοιτητική δράση στα βουνά στα τέλη του 1943.

Το Φοιτητικό Κίνημα του 1940 αποτελεί μια από τις κορυφαίες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης. Πέραν αυτής όμως είχε κι έναν άλλο στόχο. Μια μεταπολεμική προοδευτική και δημοκρατική ελληνική κοινωνία. Αιτήματα που ήταν μπροστά από την εποχή τους (η ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ ήταν τα πρώτα που μίλησαν για τη ψήφο στα 18) και έγιναν πραγματικότητα δεκαετίες αργότερα. Μια επανάσταση ιδεών και μια ολόκληρη γενιά που ξεκληρίστηκε στα βουνά και τα ξερονήσια του Εμφυλίου Πολέμου, του πολέμου δίχως νικητές και ηττημένους.

Στη μνήμη όλων των αγωνιζόμενων φοιτητών του 1940… Αφιερωμένο στους αγώνες και τα όνειρά τους…