Το context, το text και η τεχνολογία

Το γλωσσικό ένστικτο αποτελεί εκείνο τον παράγοντα που μας συνοδεύει από τα πρώιμα στάδια της δημιουργίας μας και έπαιξε μείζονα ρόλο στην επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Εντός πολλών εισαγωγικών μπορούμε να αναφέρουμε πως όχι μόνο το ανθρώπινο είδος, αλλά και άλλα είδη του ζωικού βασιλείου, όπως τα πτηνά, κατάφεραν να διαρθρώσουν την επικοινωνία τους με τέτοιο τρόπο. Ένα παράδειγμα αποτελεί μια ομάδα πτηνών στον Αμαζόνιο, η οποία σφυρίζοντας επικοινωνεί, ειδοποιώντας για τον κίνδυνο ή προκαλώντας την ερωτική διάθεση στο θηλυκό. Αλλά ας επιστρέψουμε πίσω στο ανθρώπινο είδος. Η λεκτική πράξη ομιλίας του στηρίζεται, εξελίσσεται και καθορίζεται από το context και το text.

Σημαντικό είναι να σας παραθέσω μια εξήγηση για τον κάθε έναν από τους δυο όρους. Μιλώντας για τον όρο “text” αναφερόμαστε στο «κείμενο», το οποίο συμπεριλαμβάνει την λεκτική έκφραση, χαρακτηρίζεται από την ίδια τη γλώσσα, έχει έναν συγκεκριμένο σκοπό/ρόλο που αποτελεί το νόημά του και στοιχεία του είναι η αυτονομία και η κλειστότητα. Εν συνεχεία, με τον όρο “context” αναφερόμαστε στο «περικείμενο», δηλαδή στις πληροφορίες γύρω από την ίδια την πρόταση. Για παράδειγμα, το επικοινωνιακό πλαίσιο, οι μεταφορές και η κυριολεξία. Μέσα από αυτούς τους δυο όρους, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον όρο «λεκτική πράξη ομιλίας». Αυτό που κρύβεται πίσω από την τελευταία ορολογία είναι η πράξη κατά την οποία αποσπάμε ένα μέρος του κειμένου και το χρησιμοποιούμε αυτόνομα, σαν μια αφηρημένη μορφή, όπως ένα αυτοτελές παράδειγμα. Για να κατανοήσουμε την λεκτική πράξη ομιλίας, βασιζόμαστε στην προσωπική μας εμπειρία και όχι στο γλωσσικό ένστικτο.

Πώς όμως η τεχνολογία έπαιξε το δικό της ατομικό ρόλο στην εξέλιξη του context και text; Η απάντηση βρίσκεται πίσω από τις τέσσερις φάσεις της εξέλιξης της τεχνολογίας, οι οποίες σχετίζονται φανερά ή κρυφά με την ίδια την κειμενική περιοχή. Η τεχνολογία φυσικά και ομαλά αποτέλεσε έναν λογικό ειρμό ανάπτυξης της γλώσσας. Αυτό είναι λογικό, ειδικά εάν αναλογιστούμε το πόσο σημαντική συνίσταται η επικοινωνία για την συνέχεια της ύπαρξής μας. Επομένως, ένα μέσο διευκόλυνσης της ζωής του ανθρώπου σαφέστατα θα έδινε χώρο σε κάτι τόσο ζωτικό για τον ίδιο τον άνθρωπο. Η τεχνολογία λοιπόν μετριέται και χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις, όπως προανέφερα, οι οποίες σταδιακά μας οδηγούν στο σήμερα.

Οι τέσσερις φάσεις της τεχνολογίας:

1^η: Γραφή

Η γραφή ανά τους αιώνες πήρε διαφορετικές μορφές. Σε κάθε περίπτωση αναπτύχθηκε και ποτέ δεν έμεινε στάσιμη. Ανάλογα με τον γεωγραφικό τόπο πήρε διαφορετικές μορφές, ενώ αποτελεί ένα είδος βασικό για την ανάπτυξη ποικίλων επιστημών όπως η Ιστορία (καταγραφή παρελθόντος) και οι Θετικές Επιστήμες (αριθμοί, σύμβολα). Μερικές από τις μορφές που πήρε ανά τους αιώνες είναι οι εξής: συλλαβή, εικόνα και συλλαβογραφική. Με τη γραφή εισέρχονται και τα κλειστά όρια του κειμένου, δηλαδή η κλειστότητά του, αλλά και η ίδια η έννοια του κειμένου.

2^η: Τυπογραφία

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ποτέ στην ανθρωπότητα ήταν στην ελληνική γλώσσα και το θέμα του ήταν η Γραμματική. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πόσο σημαντικό ήταν για τον άνθρωπο η θεσμοθέτηση κανόνων και η συνακόλουθη καταγραφή τους.

3^η: Μαγνητόφωνο

Στο μαγνητόφωνο, ακριβώς επειδή έχουμε να κάνουμε με την «κατακράτηση» του προφορικού λόγου, η μορφή του text είναι εντελώς διαφορετική. Συγκεκριμένα, δεν υπάρχει σταθερή ροή, αυστηρές προτάσεις, ειδικά σύμβολα ύφους και σύνδεσμοι γραπτού λόγου. Θεωρείται αποδιοργανωμένο, αλλά και ένα είδος που προκαλεί την ψευδαίσθηση. Υπάρχει μέσα του μια πολύ συγκεκριμένη και προσεκτική οργάνωση. Οργάνωση λοιπόν με δείκτες λόγου, γενικευμένα στοιχεία οργάνωσης του χώρου, δομικά σχήματα καθώς επίσης αποτελεί μέσο επανάληψης ο πλάγιος λόγος. Επομένως, με το μαγνητόφωνο καταλαβαίνουμε πώς πραγματικά μιλάνε οι ομιλητές με τη διαφορετική οργάνωσή του να μας βοηθά μέσω και των ρυθμικών και τονικών σχημάτων.

4^η: Ηλεκτρονικός υπολογιστής

Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής έφερε στο προσκήνιο νέες μορφές γραφής, όπως οι συντομογραφίες, τα κεφαλαία γράμματα, ο λιτός και σύντομος λόγος, η στίξη, η αγγλική γλώσσα και άλλα πολλά. Μοιάζει να συνδυάζει τον προφορικό λόγο με τον γραπτό, ενώ παράλληλα αποτελεί και αλλαγή του τρόπου έκφρασης και γραφής εν γένει. Τέλος, μερικά ακόμα χαρακτηριστικά του είναι η αύξηση της αλληλεπίδρασης των κειμένων μεταξύ τους (μέσω ερώτησης και απάντησης) και εντάσσεται η ελευθερία του “από πού αρχίζω και που τελειώνω να διαβάζω και να γράφω”.

Επομένως, μέσα από αυτό το άρθρο θα ήθελα να καταλήξω στο συμπέρασμα πως η γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας έχει ως βασικό σκοπό της την συνέχεια της υπάρξεως του είδους μας. Ο ορισμός του κειμένου, ας μην ξεχνάμε, πως εξαρτάται από τις θεσμικές και υλικές συνθήκες και η αντίληψή του μέσα από τα όργανα της τεχνολογίας, αλλά και από την ίδια την τεχνολογική επανάσταση.