Με αφορμή τη σημερινή ημέρα της 8ης Απριλίου, ημέρα αφιερωμένη στο λαό των Ρομά όπου γης, είχα την τιμή να συνομιλήσω με το Βασίλη Πάντζο, πρόεδρο της «Ελλάν Πασσέ», Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά. Μαζί συζητήσαμε για την κοινότητά τους, τις δυσκολίες και τις συνέπειες που έφερε η πανδημία αλλά και την ιστορική βαρύτητα της φετινής ημέρας των Ρομά. Περιθωριοποίηση, μη ορατότητα, αποκλεισμός από την Παιδεία και εξαθλίωση τσιγγανικών πληθυσμών υπό το έλεος του ιού SARS-CoV-2 σε καταυλισμούς όπως ο Ασπρόπυργος, τίθενται στο τραπέζι με το βλέμμα στραμμένο στη Διεθνή Επετειακή Συνδιάσκεψη Ρομά.
Τι σημαίνει η σημερινή ημέρα;
-«Η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά ξεκίνησε μετά από αγώνες το 1971, οπότε έγινε το πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο των Ρομά στο Λονδίνο, όπου εκεί τέθηκαν οι βάσεις για την αναγνώριση των δικαιωμάτων, για μία ισότιμη κοινωνία, σε διεθνές επίπεδο. Ύστερα υπήρξαν κι άλλα συνέδρια, κάθε φορά για ζητήματα που είναι μέχρι και σήμερα επίκαιρα, πάνω στα οποία ανταλλάσσαν απόψεις και λάμβαναν κοινές αποφάσεις. Εμείς ως νεότερη γενιά, απέναντι στα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν –κοινωνικού αποκλεισμού και αντιτσιγγανισμού– τιμούμε αυτή τη μέρα ως ημέρα γιορτής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ρομά όλου του κόσμου. Επιθυμούμε και να τη γνωστοποιήσουμε, διότι σε αρκετό κόσμο δεν είναι γνωστή. Πολύς κόσμος δε γνωρίζει αρκετά πράγματα για τους τσιγγάνους. Αυτή λοιπόν είναι μία ημέρα ειρήνης, αλληλεγγύης, αισιοδοξίας και αγωνιστικότητας για τους Ρομά. Στέλνουμε μηνύματα κατά του ρατσισμού και όλων των μορφών διακρίσεων και προκαταλήψεων».
Πείτε μας και για την «Ελλάν Πασσέ», την επί 4,5 χρόνια δράση και προσφορά της στην κοινότητά σας αλλά και συνολικά.
-«Η σύσταση της Ελλάν Πασσέ, του τριτοβάθμιου αυτού οργάνου ξεκίνησε στα τέλη του 2016 και έχει μία πλούσια δράση σε όλους τους τομείς. Κοιτάμε πρώτα να αποτελέσουμε την εκπροσώπηση της κοινότητας, η οποία εδώ και δεκαετίες δεν υπήρχε, ώστε να συμμετέχουμε σε εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και τοπικό επίπεδο στη λήψη των αποφάσεων και στον κοινό σχεδιασμό για να μην αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς. Επίσης, προασπίζουμε τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, εκπονούμε δράσεις για την υγεία και την παιδεία, κατά του ρατσισμού, για την ανάδειξη της γενοκτονίας, της Παγκόσμιας Ημέρας και του Ederlezi.»
Η υγειονομική κρίση που ακολούθησε τη 10ετή οικονομική και κοινωνική ύφεση, κατά το Βασίλη Πάντζο, δημιούργησε τεράστια εξαθλίωση και κοινωνικό χάσμα ενώ οξύνθηκε ο ρατσισμός και ο αντιτσιγγανισμός.
Ανήλικοι γάμοι: Ο φαύλος κύκλος και ο αγώνας για την εξάλειψή τους
«Πολύ σημαντικό για εμάς είναι να εξαλειφθούν οι ανήλικοι και πρόωροι γάμοι που εξακολουθούν να συμβαίνουν. Είμαστε κατά αυτής της νοοτροπίας διότι όταν τα παιδιά παντρεύονται, στερούνται την ευκαιρία να μορφωθούν και να ενταχθούν. Είναι ένα εσωτερικό ζήτημα που χρειάζεται παρέμβαση, τόσο δική μας όσο και από τους φορείς, με καμπάνιες και ενημέρωση».
{Υπάρχουν και φωτεινά παραδείγματα Ρομά συμπολιτών μας που είναι πλήρως ενταγμένα στην κοινωνία. Αυτό αποτελεί απόδειξη ότι μπορούμε, αρκεί να δοθούν κίνητρα}
Η πανδημία επηρέασε αναμφισβήτητα όλη την κοινωνία, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο. Οι Ρομά σε τι κατάσταση βρέθηκαν;
-«Σε πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση, με πολλές ελλείψεις σε υποδομές και ελλιπή ουσιαστικά μέτρα. Παρότι το Υπουργείο Εσωτερικών έστειλε κονδύλια στους δήμους, τα μέτρα ήταν ανεπαρκή. Οι συνθήκες που επικρατούν σε πάνω από 120 καταυλισμούς είναι άθλιες, χωρίς αποχετευτικό σύστημα και ηλεκτροδότηση. Επιπλέον, είχαμε πάρα πολλές απώλειες από ηλικιωμένους Ρομά και γυναίκες που ζουν με χαμηλή ποιότητα ζωής, με χρόνια νοσήματα. Η κοινότητα δε μπόρεσε να κατανοήσει τι είναι αυτή η πανδημία, ο λεγόμενος “αόρατος εχθρός”. Παλέψαμε πολύ για αυτό σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, μέσω της ενημέρωσης και στη τσιγγάνικη γλώσσα και με την παροχή υγειονομικού υλικού, με αποτέλεσμα οι τσιγγάνοι στην πλειονότητά τους να καταφέρουν να τηρήσουν τα μέτρα. Είχαμε φαινόμενα ακραίας φτώχειας και πείνας που προσπαθήσαμε να αντιμετωπίσουμε με δωρεά του Ομίλου Μαρτίνου και με δικαιωματικές οργανώσεις».
{Η πανδημία ανέδειξε πολλά προβλήματα και ελλείψεις από τον κρατικό μηχανισμό. Πολλοί δήμαρχοι αδιαφόρησαν και δε στάθηκαν στο πλευρό των Ρομά}
Ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας υποστήριξε ότι η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής αυτής κρίσης πρέπει να είναι ολιστική, με συνεργασία της Πολιτείας και των Δήμων, όπου κατοικούν Έλληνες τσιγγάνοι.
Ποιοι είναι οι λόγοι που ένα παιδί Ρομά εγκαταλείπει το σχολείο;
-«Πραγματικά είναι λυπηρό. Από τη δευτεροβάθμια και μετά έχουμε τεράστιο ποσοστό εγκατάλειψης του σχολείου. Η φτώχεια και οι ανήλικοι γάμοι είναι κάποιοι από τους λόγους. Για παράδειγμα, μία μητέρα που παντρεύτηκε στα 14, χωρίς να έχει πάει ποτέ σχολείο, δύσκολα θα μεταφέρει στο παιδί της το μήνυμα για να το στείλει στο σχολείο. Επίσης, ακόμα και στο δημοτικό, πολλά παιδιά δεν τα καταφέρνουν λόγω της γλώσσας που τα δυσκολεύει στην αρχή, μία δυσκολία που την αντιμετώπισα κι εγώ προσωπικά.
«Είναι βρώμικοι, δεν έχουν τρόπους, θα υποβαθμίσουν το σχολείο και θα μεταφέρουν ασθένειες.»- Ο σκοταδισμός πίσω από τον αποκλεισμό παιδιών Ρομά από διευθυντές σχολείων.
Επομένως, πώς προσεγγίζετε τα ζητήματα μη ορατότητας και ρατσισμού;
-«Χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά, διάλογος και συμμαχίες για να εξαχθούν γόνιμα συμπεράσματα. Υπάρχουν άνθρωποι που δε γνωρίζουν για το ζήτημα των Ρομά και σχηματίζουν εσφαλμένη άποψη. Το στερεότυπο που θέλει τους τσιγγάνους να μη θέλουν να ενταχθούν, μετακινούμενοι πέρα-δώθε σε πανηγύρια χωρίς να μορφώνονται δεν ισχύει πλέον. Είναι εδραιωμένη η επιθυμία των οικογενειών να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο και όντως πηγαίνουν, αλλά συναντούν δυσκολίες. Εμείς όπου βρεθούμε τους παροτρύνουμε και το βλέπουμε στα μάτια τους ότι το θέλουν, απλώς οι προηγούμενες γενιές έχασαν εντελώς την ευκαιρία της μόρφωσης. Χρειάζεται ψυχοκοινωνική παρέμβαση από ειδικούς και κοινωνικούς διαμεσολαβητές στα σχολεία».
Τι απαντάτε στο στερεότυπο που λέει ότι είναι η κουλτούρα των τσιγγάνων τέτοια και δεν θέλουν -δήθεν- να ενταχθούν στην κοινωνία;
-«Κανείς δε θέλει να ζει μέσα στη λάσπη. Ποιος τυφλός δε θέλει το φως του; Οι πληθυσμοί των Ρομά δε μετακινούνται πλέον όπως παλαιότερα. Έχουν εδραιωθεί σε καταυλισμούς και εμείς στηρίζουμε την καθιέρωση ενταξιακών και στεγαστικών προγραμμάτων όπως στην Κατερίνη, όπου 60 οικογένειες μετεγκαθίστανται σε υποδομές. Αυτό αποτελεί την εξαίρεση στο γενικό κανόνα ότι δεν έχει γίνει τίποτα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των τσιγγάνων. H κοινότητα είναι απογοητευμένη μετά από δεκαετίες υποσχέσεων από τις κυβερνήσεις».
Διεθνής Επετειακή Συνδιάσκεψη Ρομά 1971-2021
«Προχωράμε στη διοργάνωση του συνεδρίου αυτού, με συμμετοχή συνέδρων από 43 τουλάχιστον χώρες, με συμμετοχή ακαδημαϊκών, κυβερνητικών στελεχών αλλά και από άλλα κόμματα του Κοινοβουλίου. Οφείλαμε να το κάνουμε για να τιμήσουμε αυτή τη μέρα και να στείλουμε μηνύματα ειρήνης, αλληλεγγύης και ισότητας. Θα ανταλλάξουμε απόψεις και εμπειρίες για το τι γίνεται σε άλλες χώρες (ο θεσμός της κοινωνικής κατοικίας και ο διορισμός τσιγγάνων στο δημόσιο). Στην Ισπανία υπάρχουν εκλεγμένοι βουλευτές και στη Σουηδία ευρωβουλευτής. Είναι πολύ ελπιδοφόρο ότι το συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας και υπό την πνευματική αιγίδα του Πατριάρχη. Θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 8 Απριλίου (12:30 – 20:00) και την Παρασκευή 9 Απριλίου (10:00-16:00). Μπορεί οποιοσδήποτε να το παρακολουθήσει μέσω της ιστοσελίδας μας: (σελίδα) αλλά και σε live μετάδοση στην ιστοσελίδα της Ελλάν Πασσέ στο Facebook και στο Youtube».
Για το τέλος, ο κ. Βασίλης Πάντζος υπογράμμισε την ανάγκη ολόκληρης της κοινωνίας να ενσωματώσει χωρίς να αφομοιώσει τους Ρομά, κάτι που θα αποφέρει μόνο κέρδος προς όλους. Η Ελλάν Πασσέ εκεί ακριβώς στοχεύει, καθώς και να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της κοινότητας και της υπόλοιπης κοινωνίας για να προχωρήσει η πορεία προς την ένταξη. «Δεν πρέπει να χαθούν άλλες γενιές και να παραμένουν παιδιά στη λάσπη».
Eμείς ευχόμαστε μόνο επιτυχία και εποικοδομητικό διάλογο για τη Συνδιάσκεψη, με την ελπίδα να γίνει πράξη η φράση που επέλεξε για ονομασία το σωματείο των Ελλήνων Ρομά. «Ελλάν Πασσέ», ή αλλιώς «Ελάτε κοντά» στη τσιγγάνικη γλώσσα.
