Ο Κωνσταντίνος Σαμαράς είναι κωφός από βρέφος και μεγάλωσε σε περιβάλλον ακουόντων. Αποφοίτησε από το τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Ο.Π.Α., αλλά μετά από τις πρώτες συναναστροφές του με ανθρώπους με αναπηρία, ειδικά με κωφούς στα 20 του, συνειδητοποίησε πως θέλει να ασχοληθεί με την Ειδική Αγωγή. Συνέχισε τις σπουδές του στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Ε.Κ.Π.Α. κι έπειτα επέκτεινε τις σπουδές του στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Ε.Κ.Π.Α. Παράλληλα, έκανε το μεταπτυχιακό του στην Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση.
Ήταν ηθοποιός στη θεατρική ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα», γραμματέας της Επιτροπής Νεολαίας στην Π.Ε.Κ. κι εθελοντής σε διάφορες δραστηριότητες πάνω στα θέματα αναπηρίας και προσβασιμότητας.
Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως Motivational Speaker στον Σύνδεσμο Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά & Νέους (Σ.Κ.Ε.Π.), υλοποιώντας προγράμματα ενημέρωσης κι εξοικείωσης πάνω στην αναπηρία και την αποδοχή της διαφορετικότητας σε σχολεία, πανεπιστήμια και φορείς, διδάσκει την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα σε ιδιωτική σχολή Ε.Ν.Γ.
Σήμερα είναι φιλόλογος στο Ειδικό Γυμνάσιο – Λύκειο Κωφών & Βαρήκοων Αργυρούπολης. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο του σύγγραμμά, με τίτλο “Σεκρού: Γέννηση”.
1. Ποια είναι η “αναπηρία” σου και πώς προέκυψε; Πώς συμπορεύεσαι με αυτήν μέχρι σήμερα;
Η αναπηρία μου δεν έχει εισαγωγικά, είναι όπως τα ορίζει η λέξη. Η αναπηρία μου, λοιπόν, είναι η κώφωση. Την απέκτησα όταν ήμουν βρέφος από παρεγκεφαλίτιδα, πιθανότατα από ένα εμβόλιο. Συμπορεύομαι μ’ αυτήν όπως όλοι, σαν μια επιπλέον ιδιότητα. Έχω προσαρμοστεί σ’ αυτήν και ζω μ’ αυτήν. Κάνω τα ίδια πράγματα όπως όλοι, απλώς κάποια τα κάνω αλλιώς, όπως για παράδειγμα ξυπνάω το πρωί με ρολόι που δονείται αντί για ήχο, όπως το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
2. Ως παιδί, ένιωθες διαφορετικός;
Φυσικά κι ένιωθα πολύ διαφορετικός, γιατί μεγάλωσα σε περιβάλλον αποκλειστικά ακουόντων, από οικογένεια έως και το σχολείο. Το καταλάβαινα, όταν τα άλλα παιδιά επικοινωνούσαν μεταξύ τους χωρίς να κοιτάζονται κι επικοινωνούσαν με τόση άνεση που εγώ αδυνατούσα να φτάσω στο ίδιο επίπεδο. Μέχρι που διαπίστωσα πως στην ουσία όλοι είμαστε διαφορετικοί. Και καλύτερα, γιατί αν ήμασταν όλοι ίδιοι η ζωή θα ήταν βαρετή.
3. Πήγαινες σε “κανονικό σχολείο”; Πώς ήταν τα μαθητικά σου χρόνια και ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισες; Αισθάνθηκες ποτέ αποκλεισμένος;
Πήγαινα μόνο σε γενικό σχολείο και ποτέ σε ειδικό, από το νηπιαγωγείο έως και το Λύκειο. Τα μαθητικά μου χρόνια δεν ήταν πολύ εύκολα από εκπαιδευτική άποψη στο σχολείο, γιατί έχανα πολλά κι είχα κενά τα οποία πάντα κάλυπτε η μητέρα μου που είναι φιλόλογος στο επάγγελμα. Οι δυσκολίες ήταν στην πρόσληψη των νέων πληροφοριών που στο Δημοτικό σίγουρα είχα χάσει σχεδόν όλη την μόρφωση από εκεί. Όντας μεγαλύτερος, ήταν πιο εύκολο να συμμετέχω σ’ αυτή την διαδικασία, γιατί ήμουν πιο συνειδητοποιημένος τότε. Έπειτα, ήταν η αρνητική αντιμετώπιση ορισμένων συμμαθητών αλλά κι εκπαιδευτικών, που αργότερα συνειδητοποίησα πως δεν ήταν έτσι μόνο απέναντί μου αλλά και σ΄άλλους χωρίς αναπηρία κιόλας. Κι οι φορές που αισθάνθηκα αποκλεισμένος δεν ήταν πολλές αλλά ότι υπήρχαν, υπήρχαν, σε μικρή ηλικία κυρίως αλλά συνήθως δεν το άφηνα να περάσει έτσι. Ήμουν πολύ «τραμπούκος» μικρός, προκειμένου να ανακτήσω το δικαίωμά μου σε κάτι.
4. Ποιες είναι οι σπουδές σου; Ποια είναι η επαγγελματική σου απασχόληση;
Για αρχή, σπούδασα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Ο.Π.Α. Έπειτα συνέχισα στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας ως φιλόλογος και τέλος, στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ως δάσκαλος, στο Ε.Κ.Π.Α. Παράλληλα, έκανα το μεταπτυχιακό μου πάνω στην Ειδική Αγωγή, που ήταν το τελικό αντικείμενο ενδιαφέροντός μου, και πολλά σεμινάρια γύρω από αυτό.
Πλέον απασχολούμαι ως φιλόλογος στο Ειδικό Γυμνάσιο και Λύκειο Κωφών/Βαρήκοων Αργυρούπολης, διδάσκω την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα σε σχολή και είμαι ξεναγός στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Και πέρα από όλα αυτά, είμαι Motivational Speaker στον Σύνδεσμο Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους (Σ.Κ.Ε.Π.) όπου ενημερώνω σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την αναπηρία και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
5. Πρόσφατα εξέδωσες και το πρώτο σου βιβλίο από τις εκδόσεις Υδροπλάνο με τίτλο: Σεκρού: Γέννηση. Τι ακριβώς διαπραγματεύεται το μυθιστόρημα; Μίλησέ μας για την εμπειρία της συγγραφής του.
Το Σεκρού είναι η πρώτη τριλογία που σκοπεύω να εκδώσω, κι η Γέννηση είναι ο υπό-τίτλος για το πρώτο μέρος της. Ήταν παιδικό μου όνειρο να γίνω συγγραφέας κάποτε κι άρχισα να πλάθω την ιστορία αυτή στην ΣΤ’ Δημοτικού, στα 11 μου. Η ιστορία έχει να κάνει με το Ντίνο και την παρέα του που ζουν σε έναν διαφορετικό κόσμο από αυτόν που ξέρουμε, με τις δικές του νόρμες, με μια δόση υπερφυσικού. Κάποια στιγμή ανακαλύπτουν κάποιες πολύτιμες πέτρες που τους δίνουν ιδιαίτερες δυνάμεις και μπλέκονται σε διάφορες περιπέτειες και νέες ανακαλύψεις. Αφορμή στάθηκαν οι παιδικοί μου φίλοι που τους οφείλω τα πάντα, οι οποίοι και συμμετέχουν στο βιβλίο ως χαρακτήρες μαζί με το Ντίνο.
Η εμπειρία της συγγραφής μου ήταν, είναι και θα είναι υπέροχη. Μου αρέσει πολύ να διατυπώνω τις σκέψεις μου γραπτώς. Είναι σίγουρα μια χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί έμπνευση, όρεξη, διάθεση κι… εξασκημένα δάχτυλα! Με την υποστήριξη φίλων μου, άρχισα να το ξαναγράφω εκ νέου στην καραντίνα υπό covid-19, το έστειλα και το δέχτηκαν αναπάντεχα. Ένιωσα τόσο ευτυχισμένος που το μεγαλύτερό μου όνειρο αποκτούσε σάρκα και φύλλα!
6. For fun: γιατί, λοιπόν, “Teddy”;
Αυτό που με ρωτάνε όλοι, γιατί πολλοί αρχικά θεωρούν πως με λένε Θοδωρή με βάση το Facebook, ενώ στην πραγματικότητα με λένε Κωνσταντίνο. Ήταν διάφοροι λόγοι αλλά κυρίως από τη θεατρική παράσταση που ανεβάσαμε στην Γ’ Λυκείου στο σχολείο, με τίτλο «Αρσενικό και παλιά δαντέλα». Πήρα τον ρόλο του “Teddy” από την ιστορία αυτή, ο οποίος ήταν ένας ψυχοπαθής χαρακτήρας που νόμιζε πως ήταν ο ίδιος ο Ρούζβελτ (Theodor “Teddy” Roosevelt) κι αυτοαποκαλούταν έτσι. Εν τέλει, επειδή με φώναζαν έτσι στη θεατρική παράσταση, τα παιδιά με φώναζαν έτσι και διαδόθηκε κάπως. Ήρθε και η εποχή του Facebook στην Ελλάδα, δεν ήθελα να βάλω το όνομά μου τότε, οπότε το Teddy ήταν το ιδανικό. Κι έμεινε από τότε.
7. Θεωρείς την αναπηρία μία ιδιαιτερότητα;
Σαν μια ιδιότητα θα έλεγα. Δε θέλω να με ξεχωρίζουν λόγω της αναπηρίας μου αλλά γι’ αυτά που έχω προσφέρει. Με λίγα λόγια, δε θέλω να κρίνομαι με βάση αυτό αλλά τυχαίνει να έχω μια αναπηρία.
8. Συμφωνείς με τη φράση “Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες” ή είναι πιο πολιτικά ορθή η ονομασία “Άτομα Με Αναπηρία” κι αν ναι, γιατί;
Δε συμφωνώ καθόλου με την φράση “Άτομα με Ειδικές Ανάγκες”, γιατί ουσιαστικά ειδικές ανάγκες έχουν σχεδόν όλοι: από τα γυαλιά μυωπίας, τα σιδεράκια και τα φάρμακα για τη δυσανεξία στη λακτόζη έως και τα ακουστικά βαρηκοΐας που προκύπτουν από μια αναπηρία. Δηλαδή, ειδικές ανάγκες είναι ανάγκες που υπάρχουν και τις επιθυμούμε για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής μας. Αναπηρία είναι γενικά μια βλάβη που έχει κανείς, που «ξεφεύγει» από την φυσιολογική ανατομία και οργανισμό του ανθρώπου. Έτσι κι εγώ που δεν ακούω από τα αφτιά μου, σε σχέση με την πλειονότητα του κόσμου, έχω μια αναπηρία. Επομένως, είμαι Άτομο με Αναπηρία και δεν προσβάλλομαι από αυτό, ούτε και θα πρέπει να νιώθει κανείς άσχημα να το λέει όπως είναι.
9. Επειδή έχεις ταξιδέψει και έχεις γνωρίσει πολλά μέρη του κόσμου, ποιες είναι οι εντυπώσεις σου για την κοινωνική ευαισθησία σχετικά με την αναπηρία στο εξωτερικό; Διαφορετικά αντιμετωπίζεται η αναπηρία στη Δύση απ’ ό,τι στις ανατολικές χώρες; Θεωρείς ότι η ελληνική κοινωνία έχει πετύχει την ενσωμάτωση ανθρώπων όπως εσύ;
Δυστυχώς, η Ελλάδα είναι μάλλον η χειρότερη χώρα -τουλάχιστον από τις χειρότερες- από άποψη δομών και σεβασμού απέναντι στους ΑμεΑ. Η ποιότητα ζωής είναι πολύ χαμηλή και είναι γεγονός πως ένα ΑμεΑ, προκειμένου να ανταπεξέλθει στην κοινωνία ομαλά, πρέπει να έχει καλή οικονομική κατάσταση, αλλιώς δεν έχει πολλές προοπτικές για καλή ποιότητα ζωής.
Η κοινωνία μας δεν είναι φτιαγμένη για ανθρώπους με αναπηρία. Στις βόρειες χώρες της Ευρώπης, η ποιότητα ζωής είναι τόσο καλή που δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα άλλο, έτσι που εγώ με τόσο βαθμό αναπηρίας όπως κι ένας χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου στην Ελλάδα, στις εκεί πέρα χώρες θα νιώθαμε την βαρύτητα της αναπηρίας μας πολύ λιγότερο, γιατί όλα είναι προσβάσιμα π.χ. υπέρτιτλοι στα θέατρα, οθόνες σε όλες τις υπηρεσίες και στα Μ.Μ.Μ. όπου αναγράφονται κι ανανεώνονται πληροφορίες, ράμπες σε κάθε κτίριο κ.α. Επίσης, υπάρχει πολύ μεγάλη υποστήριξη κι ενίσχυση από την κυβέρνηση και τον λαό της εκάστοτε χώρας. Στην Ανατολή μπορεί να υπάρχει μια κάποια έλλειψη προσβασιμότητας π.χ. στην Τουρκία αλλά ο σεβασμός των ντόπιων είναι απείρως καλύτερος από αυτόν της χώρας μας. Δεν μπορείτε να φανταστείτε για τι διαφορά μιλάμε. Σου προσφέρουν μέχρι και τη θέση τους στο λεωφορείο, κι ας μην έχει να κάνει η κώφωση με κινητική αναπηρία, όπως και δίνουν στις έγκυους, στους ηλικιωμένους κλπ.
Κι όχι, η Ελλάδα δεν έχει πετύχει πολλά για την ενσωμάτωση των ΑμεΑ στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην ψυχαγωγία κλπ. Αντικειμενικά και υποκειμενικά, έχουμε ΠΟΛΥ δρόμο ακόμα… Αλλά είμαι αισιόδοξος, γιατί τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια τεράστια πρόοδος και πιστεύω πως έρχονται καλύτερες εποχές.
10. Ποια η στάση του ελληνικού σχολείου προς τους μαθητές με κάποια αναπηρία; Τι θα έπρεπε να αλλάξει στο πλαίσιο αυτό;
Στην γενιά μου δεν ήταν τόσο καλή, και παλιότερα σίγουρα ήταν πολύ χειρότερη. Πλέον υπάρχει πολύ μεγαλύτερη και καλύτερη αποδοχή, ενσωμάτωση και συνύπαρξη, κι αυτό λόγω των ενημερώσεων, της τεχνολογίας και της ορατότητας που αποκτούν πλέον οι ΑμεΑ, αλλά και λόγω τεχνολογίας, οπότε η προσβασιμότητά μας είναι πολύ καλύτερη στην σημερινή κοινωνία π.χ. τα ακουστικά βαρηκοΐας και τα κοχλιακά εμφυτεύματα, τα κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές, internet, κλπ.
Θα πρέπει να αλλάξουν τόσα πολλά, αρχής γενόμενης των ίδιων των κτιρίων με ράμπες, διάβαση τυφλών, ασανσέρ, αναπηρικές τουαλέτες κ.α. Έπειτα, πρέπει να υπάρχει συνεχής κι αδιάλειπτη ενημέρωση για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για τους μαθητές, όπως κάναμε τόσα χρόνια ως Σ.Κ.Ε.Π. και θέλω να πιστεύω πως βελτιώσαμε τις συνθήκες ως προς το καλύτερο αυτά τα χρόνια. Τέλος, πρέπει να υπάρχει πάντα υποστήριξη από το Υπουργείο Παιδείας με ενίσχυση στην παράλληλη στήριξη, στα τμήματα ένταξης, προσβάσιμο υλικό μαθημάτων κ.α.
11. Γνωρίζουμε ότι σε μικρότερη ηλικία είχες ασχοληθεί ενεργά με το θέατρο. Πιστεύεις ότι η Τέχνη κι ο Αθλητισμός συνεισφέρουν στην κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία; Κι αν ναι, μήπως θα έπρεπε οι τομείς αυτοί να είχαν ενεργέστερο ρόλο στη σχολική πραγματικότητα;
Ναι, ασχολήθηκα αρκετά με το θέατρο σε διάφορες θέσεις κι ομάδες. Από τις εμπειρίες μου ναι, πιστεύω ακράδαντα πως η τέχνη κι ο αθλητισμός μόνο θετικά γνωρίσματα μπορούν να συνεισφέρουν. Ως εκ τούτου, και οι ΑμεΑ επωφελούνται πολύ θετικά από αυτά, επομένως πρέπει να υπάρχουν αυτές οι δραστηριότητες σ’ όλα τα σχολεία, άσχετα με το αν υπάρχει ή όχι μαθητής με αναπηρία. Είναι κοινωνικά ωφέλιμα.
12. Αν το οικογενειακό περιβάλλον ενός παιδιού με αναπηρία είναι απόν, ποιοι φορείς είναι τότε αρμόδιοι προκειμένου να βοηθηθεί το παιδί αυτό;
Τα ιδρύματα κυρίως, οι δομές φιλοξενίας και ΜΚΟ όπως η Κιβωτός του Κόσμου, σε κάποιες περιπτώσεις. Γενικά, στην Ελλάδα είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα, ακόμα και για μια υιοθεσία, η οικογένεια που θέλει να υιοθετήσει περνάει έναν τεράστιο Γολγοθά αλλά σίγουρα προκαλεί εντύπωση πως τα παιδιά με αναπηρία υιοθετούνται πολύ γρήγορα. Μήπως θέλουν να τα ξεφορτωθούν ενώ για τα άλλα παιδιά χρονοτριβούν; Μια απορία από τις πολλές που έχω.
13. Ποια είναι τα ερεθίσματα που δέχεσαι σήμερα από τη συναναστροφή σου με ανθρώπους με αναπηρία και ιδίως με άτομα μικρής ηλικίας;
Γενικώς, είμαι overthinker άτομο οπότε είναι επόμενο να σκέφτομαι και να επεξεργάζομαι πολλά δεδομένα που λαμβάνω. Σίγουρα λαμβάνω και θετικά και αρνητικά ερεθίσματα.
Στα θετικά είναι πως μαζί με τα παιδιά νιώθω κι εγώ «παιδί», πάω με το κύμα τους και τα νιώθω, συμπορεύομαι μαζί τους, μαθαίνω για την επόμενη γενιά και με τι έχει να κάνει. Με τους ΑμεΑ έχω μάθει πολλά πράγματα κι ακόμα έχω να μάθω τόσα ακόμα και νιώθω ευγνώμων, γιατί πιστεύω πως από αυτά έχω γίνει καλύτερος άνθρωπος με ευαισθησία και κοινωνική συνείδηση που ίσως αν δεν είχα αναπηρία να μην είχα κι όλα αυτά. Η γνώση δε σταματάει ποτέ.
Στα αρνητικά, σίγουρα βάζω τον προβληματισμό που έχω για τη σημερινή γενιά αναφορικά με την εκπαίδευσή τους, λόγω της τεράστιας παρέμβασης της τεχνολογίας στις ζωές τους και ποιο το μέλλον τους, όπως και για πολλούς ΑμεΑ, ποιες οι προοπτικές τους αν μείνουν στην Ελλάδα μετά το πέρας του σχολείου ή σε μεγάλη ηλικία. Ίσως να προβληματίζομαι κι εγώ για μένα τον ίδιο στην 3η ηλικία.