Ασυμβίβαστος, καβαφικός και πλέον ένας αθάνατος ερωτικός

Για να τον ανακαλύψεις δεν ήθελες πολλά. Έφτανε εκείνη η φωτογραφία του στην πόρτα με εκείνο το ζεστό χαμόγελο και «Η θάλασσά» του. Κάπως έτσι εγώ τον γνώρισα. Εκείνο το μικρό όνομα στα βιβλία της Λογοτεχνίας που χάζευα αμέτρητες ώρες στο Λύκειο. Ντίνος Χριστιανόπουλος, ποιητής. Γεννημένος την ίδια δεκαετία με όλους τους θρύλους και τους μύθους της Γενιάς του 1930 (Ελύτης, Ρίτσος και Σεφέρης) κι όμως τόσο στο σχολικό βιβλίο, όσο και στο νεανικό αναγνωστικό κοινό λίγο πιο άγνωστος. Σαν μια μαγική γωνιά της πόλης που ανακαλύπτεις χαμένος μέσα σε αυτή. Λέξεις να τον συνοδεύουν. Ζητώ συγγνώμη, «βάλτε μου πιπέρι». Τόσο απλές και τόσο μες στη ζωή και τα νεανικά-φοιτητικά χρόνια μας. «Κάβλα» και «Επανάσταση». Αθυρόστομος, αληθινός και τιτίζης (μικρασιατική λέξη που σημαίνει αυτός που νοιάζεται πολύ για το έργο του). Για αυτό και αξίζει πολύ να μνημονεύσουμε έναν εκ των τελευταίων από τη γενιά των «γιγάντων» που άνοιξαν νέους ορίζοντες στην ελληνική Λογοτεχνία.

Ο εν λόγω κύριος είχε κοσμήσει και το 6^ο μας τεύχος του Ιουνίου του 2019 μαζί με τον Οδυσσέα Ελύτη στα αποφθέγματα που βάζαμε στο πρωτοσέλιδό μας. Άκρως καλοκαιρινά και γεμάτα θάλασσα. Μακάρι, αντί μετά τις διακοπές απλά να γράφουμε για τον Χριστιανόπουλο, να μπορούσαμε να κοσμήσει τις στήλες μας με τα λόγια και τις απόψεις του σε μια συνέντευξη του σε εμάς. Δυστυχώς όμως έφυγε στα 89 του χρόνια, ασυμβίβαστος κι αυθεντικός, όπως και έζησε. Στόχος του κειμένου αυτού είναι όσες και όσοι τον γνωρίσατε να ταξιδέψετε όλο και βαθύτερα στην μοναδική λογοτεχνική του ύπαρξη και όσοι δεν τον γνωρίζετε να κάνετε τα πρώτα βήματά σας στο έργο του.

Απόγονος προσφύγων από την Ανατολική Θράκη και φοιτητής του Α.Π.Θ., ο Κωνσταντίνος Δημητριάδης (το πραγματικό του όνομα) θα εργαστεί ως βιβλιοθηκάριος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης, ενώ πέραν της ποιητικής του εργασίας θα υπάρξει και επιμελητής εκδόσεων. Κάπως έτσι θα γεννηθεί και το «πνευματικό του παιδί», το περιοδικό «Διαγώνιος». Εκδόθηκε από τις αρχές του 1958 μέχρι και το τέλος του 1983, σε διαστήματα πέντε ετών κυκλοφορίας και δύο ετών «αγρανάπαυσης». Τυπώθηκαν συνολικά 60 τεύχη σε τέσσερις περιόδους: 1958–1962 (10 εξάμηνα τεύχη), 1965–1969 (είκοσι τρίμηνα τεύχη), 1972–1976 (δεκαπέντε τετράμηνα τεύχη) και 1979–1983 (δεκαπέντε τετράμηνα τεύχη). Μέσα από τη Διαγώνιο τις τέσσερις αυτές περιόδους «ξεπήδησαν» συνολικά πάνω από 100 αξιόλογοι νέοι λογοτέχνες και άλλοι τόσοι παρουσιάστηκαν από τη σύγχρονη μεταπολεμική Λογοτεχνία.

Επιρροές; Αν και παιδί της Νύμφης του Θερμαϊκού θα αγαπήσει πολύ τον κάτοικο της απέναντι όχθης  της Αλεξάνδρειας, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, αλλά και τον Τ.Σ. Έλιοτ. Το 1950 θα ξεκινήσει το ταξίδι του στους στίχους με την ποιητική του συλλογή «Η εποχή των ισχνών αγελάδων». «Στις επόμενες εμφανίσεις του εκφράζεται καθαρά το κυρίαρχο θέμα της ποίησής του, η εφήμερη ομοφυλοφιλική σχέση και το ερωτικό πάθος που οδηγεί στην ταπείνωση και στη μοναξιά.» (Δημητράκος, Βασίλης. “Ο ανυπεράσπιστος καημός του Ντίνου Χριστιανόπουλου”, Παιανία: Μπιλιέτο, 2004). Εδώ θα ζητήσω μια ένσταση. Προς τι ο περιορισμός «ομοφυλοφιλική σχέση»; Μόνο αυτή οδηγεί στην ταπείνωση και στη μοναξιά; Δεν θα το έλεγα. Δεν θέλω να είμαι δηκτικός απέναντι στον κ. Δημητράκο, πράγματι στην εποχή του ποιητή το θέμα ήταν τεράστιο ταμπού και ειδικά στην Ελλάδα. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε από το να πουλάει το έργο του «σαν τρελό» και να εξαντλούνται τα βιβλία του ακόμα και σήμερα. Επιστρέφω στην ένσταση μου. Δεν υπάρχει αυτό το «ομοφυλοφιλικό». Υπάρχει ναι μεν στο κοινωνικό συντηρητικό πλαίσιο της εποχής που γεννήθηκαν αυτά τα ποιήματα (όπως και του Κ.Π.Καβάφη), μας δείχνει μια πίκρα, όμως στην πραγματικότητα δεν υφίσταται. Ο Έρωτας είναι θεός αθάνατος και δεν μπαίνει σε κουτάκια. Σε γεννάει, σε πεθαίνει, σε ανασταίνει, σε πετάει στα Τάρταρα και σε ανεβάζει στα Ουράνια. Οι πράξεις σου μπορεί να σε ταπεινώσουν και να οδηγήσουν στη μοναξιά. Το πάθος δεν είναι τίποτα παραπάνω από το οξυγόνο της ζωής μας και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, όπως και κάθε αληθινός ποιητής έχει χρέος να κάνει, παίρνει αυτό το οξυγόνο με μελάνι και χαρτί και το περνά στην αιωνιότητα.

Ποτέ δεν πρόκειται να βρεθούν όλες οι λέξεις και οι φράσεις να πεις «Σ’ αγαπώ» ή να εκφράσεις κάτι ανώτερο που βγαίνει από τα σωθικά σου. Πάντα θα είναι εκεί η ποίηση. Όχι για να κατηγοριοποιήσει το καθετί που οι άνθρωποι μυωπικά δεν αντιλαμβανόμαστε τη διαφορετικότητά του, αλλά για να εκφράσει αισθήσεις πανανθρώπινες. Συνεπώς το κύριο θέμα της ποίησης του Ντίνου Χριστιανόπουλου είναι οι εφήμερες σχέσεις και το ερωτικό πάθος που μπορεί να σε οδηγήσει στην μοναξιά και την ταπείνωση. Είναι ένας ποιητής βουτηγμένος στον Έρωτα, αλλά και «παίχτης» των λέξεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μέσα από τα δικά του λόγια:

«Είδατε τι ωραίες καταστάσεις μπορεί να μας δημιουργήσει το λεξιλόγιο; Eγώ έχω ένα δικό μου λεξιλόγιο. Aς πούμε, έχω αντικαταστήσει τη λέξη «επιθυμία» με τη λέξη «κάβλα». Aυτό σου φαίνεται αστείο. Όταν όμως το ακούσεις για πρώτη φορά, μένεις ξερός. Βρίσκω δηλαδή έναν τρόπο να καθηλώσω τον άλλον με λέξεις που δεν τις περιμένει… Ή, ας πούμε, αντικαθιστώ τη φράση «είμαι καλά» με τη φράση «είμαι καβλά». Μπήκε ένα βήτα, άλλαξε όλο το περιβάλλον… Οι Αμερικάνοι γίνονται Αμερικλάνοι. Ο ευτυχισμένος, ευτυχεσμένος. Αυτά τα γραμματάκια κάτι προσφέρουν. Το πολύ-πολύ ένα χαμόγελο. Λίγο είναι να κάνεις τον άλλον να χαμογελάσει;»

Πέραν του έργου και της ποίησής του αξίζει να δούμε και μια άλλη του όψη του σε μια παλαιότερη συνέντευξη του το Σεπτέμβριο του 2013 στον κ. Αντώνη Μποσκοΐτη.

Αν όμως πέφτατε θύμα ληστείας, θα βγαίνατε να κατηγορήσετε δημοσίως τους ξένους;

«Συνέβη αυτό: Είχα πάει σε μια συναυλία κλασικής μουσικής και γυρνώντας είδα αστυνόμους έξω απ’ την πόρτα μου. ”Τι συμβαίνει;” ρωτάω, ”Σας λήστεψαν” μου απαντάνε. Μπαίνουμε μέσα και τι να δούμε; Όλο το σπίτι ανάστατο! Άνω-κάτω η κρεβατοκάμαρα μπας κι έβρισκαν τίποτα λεφτά κάτω απ’ το στρώμα. Βέβαια κι εγώ δεν ήμουν βλάκας, δεν βρήκαν φράγκο! Είχα κρύψει λίγα λεφτά στις βιβλιοθήκες μου, 63 τον αριθμό. Τώρα έχω μόνο 69! Ατάραχος, λοιπόν, εγώ, ενώ ο αστυνόμος δίπλα μου έτρεμε. Δε λέω ότι με λήστεψαν μετανάστες, ούτε ποτέ είπα τίποτα απολύτως, αλλά στην πολυκατοικία ήταν σίγουροι: ”Αλβανοί το κάνανε”. Όλοι! Θαρρείς και ήταν συνεννοημένοι κατά των Αλβανών. Τι να πω, βλέπω έξαρση ρατσισμού, αν και δεν είναι τωρινό φρούτο αυτό. Ως Έλληνες είμαστε δύσπιστοι ως προς καθετί μη ελληνικό. Αγαπώ τους Έλληνες μόνο και μόνο γιατί είναι Έλληνες, από κει και πέρα δεν με ενδιαφέρουν.»

Ναι, αλλά πάνω σε τέτοια γεγονότα πάτησε η Χρυσή Αυγή και σήμερα πάει για τρίτο κόμμα.

«Αυτοί δεν είναι απλά ανθέλληνες, είναι φαρδιές κουράδες! Δεν έχω γνωρίσει κανέναν τους, πέραν αυτών στην πολυκατοικία μου που έσπευσαν να πουν ότι με έκλεψαν σώνει και καλά Αλβανοί. Δυστυχώς! Εδώ όλοι είναι λεφτάδες, είναι ακριβά τα ενοίκια εδώ και τρώγονται με τα ρούχα τους, τους φταίνε τα πάντα και, πρώτα-πρώτα, τους φταίνε οι ξένοι. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι οι Έλληνες μέχρι το ’41 ήταν καλύτεροι, μέχρι την περίοδο δηλαδή του Μεταξά, όπου όλα πήγαν με ρυθμό προς το χειρότερο. Μέχρι σήμερα συνεχίζεται αυτός ο ρυθμός.»

Ποιητής του Έρωτα, ένας επίγονος του Κωνσταντίνου Καβάφη στην απέναντι όχθη του Αιγαίου. Όχι τόσο είρωνας σαν τον πρόγονό του. Η θεματολογία του δεν καταπιάνεται και με ιστορικά θέματα. Ένας είναι στο επίκεντρο. Ο θεός Έρως. Είναι πράγματι ο Καβάφης που ζει στον 20^ο αιώνα με όλες τις αγωνίες, τα αρώματα και τις ανησυχίες της εποχής του. Τον αγαπάς και τον ξεχωρίζεις μέσα από τον πιο μικρό στίχο του μέχρι όλο του το έργο. Αρκεί να κολυμπήσεις στη δική του «θάλασσα». Αυτή είναι που σε οδηγεί στο μεγαλείο κάθε δημιουργού που ονομάζουμε Τέχνη. Αυτός είναι ο Ντίνος Χριστιανόπουλος που μέσα σε έναν αβέβαιο κόσμο έφυγε από τη ζωή. Και ο αγαπημένος του θεός θα είναι πάντα εδώ να μας θυμίζει όλες τις όμορφες αισθήσεις και τα συναισθήματα που ζωγράφισαν τα ποιήματά του. Ένα είναι σίγουρο: Ένας ακόμη Μεγάλος έφυγε. Θα είναι όμως πάντα εδώ για εμάς που η ζωή μας ξεκινά. Το αίμα βράζει και το πάθος ξεχειλίζει στα στήθη μας. Και αυτός; Υμνητής του Έρωτα που κατοικοεδρεύει μέσα μας.

Η Θάλασσα (προσωπικό αγαπημένο)

«Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.
Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –
μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,
ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια
Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα
Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.»